Τι σημαίνει «εβραίος», «ισραηλίτης», «ιουδαίος» και τι «ισραηλινός»

This post is aimed to clarify what the terms «jew», «israelite», «israeli», «judaic» mean and how they are used to describe Jews in the modern era and in specific Greece. Currently there is a huge confusion in Greece as to the meaning of these terms; a logical consequence of the utter and total lack of information about Judaism and Jewish Greeks in school and mass media.

I thought it was fit to keep this in greek since many of the terms that I’m going to comment on are greek and often non translatable – not to mention that they acquire a different meaning in greek than english. I intend to translate it but for the moment if you’re interested please use Google Translate to translate it from greek to english.

Ενας μικρός πρόλογος…

Δ/της.Εσύ παιδί μου είσαι ιουδαίος, σωστά;
Εγώ.Μάλιστα, απλώς να σας αναφέρω οτι για το κράτος είμαι «ισραηλίτης». Το αναφέρω απλώς για την ορκωμοσία.
Δ.Μην ανησυχείς για την ορκωμοσία, είχαμε και έναν άλλο από εσάς πέρσι αν και εκείνος ήταν ιουδαίος και όχι ισραηλίτης
Ε.Μα το ίδιο πράγμα είναι κ.διοικητά
Δ.Καλά, καλά – δε με απασχολούν οι δογματικές σας διαφορές μεταξύ σας. (ιουδαίων και ισραηλιτών όπως κατάλαβα μετά αφού τα θεωρούσε διαφορετικά δόγματα όπως καθολικοί και ορθόδοξοι).
Ε. (…)

Διάλογος μεταξύ του διοικητή του Κέντρου Εκπαίδευσής Νεοσυλλέκτων και εμένα

» …Κεντρικό Ισραηλινό Συμβούλιο… »

Γ.Καρατζαφέρης σε τηλεοπτική εκπομπή (αντί για Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο)

Αυτά είναι δυο παραδείγματα για τη τεράστια σύγχυση που υπάρχει στην Ελλάδα μεταξύ των εννοιών «εβραίος», «ισραηλίτης», «ισραηλινός», «ιουδαίος». Αυτή η σύγχυση δεν περιορίζεται στον «αμόρφωτο» κόσμο, (βέβαια η έννοια αμόρφωτος έχει σχετική έννοια όταν έχουμε υποχρεωτική εκπαίδευση μέχρι το Γυμνάσιο), αλλά επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Πολλές φορές είναι προϊόν αθώας άγνοιας, όπως στο παράδειγμα του ανώτερου αξιωματικού που περιέγραψα. Αλλες φορές είναι μια συγκεκριμένη κακόβουλη προσπάθεια να γίνει σύγχυση των εννοιών ώστε να παρουσιαστούν οι εβραίοι έλληνες ως υπήκοοι ξένων κρατών ή οτι υιοθετούν εθνικούς και εθνοτικούς προσδιορισμούς διαφορετικούς από τους ελληνικούς, όπως θεωρώ ότι έκανε ο κ.Καρατζαφέρης. Και στο τέλος υπάρχουν οι περιπτώσεις ειλικρινούς ηλιθιότητας όπως η μεταφράστρια της ΕΤ3 που μεταφράζοντας ένα ξενόγλωσσο ντοκιμαντέρ για τη διαμάχη στη Μέση Ανατολή, αναφέρονταν διαρκώς στους «ισραηλινούς» ως «ισραηλίτες», (γιατί δεν μπορώ να πιστέψω ότι έγινε επίτηδες και μεταφραστές, εκφωνητές και υπεύθυνοι της ΕΤ3 είχαν πονηρούς σκοπούς. οπότε επιλέγω να θεωρήσω ουσιαστικά κανείς δεν ελέγχει την ποιότητα των εκπομπών).

Βασικές έννοιες

Για να ξεκινήσουμε να ξεκαθαρίσω οτι οι έννοιες «εβραίος», «ισραηλίτης» και «ιουδαίος» ταυτίζονται απόλυτα σήμερα. Δηλαδή είναι διαφορετικές λέξεις που εκφράζουν τον ίδιο άνθρωπο, αν και η ιστορική προέλευση της κάθε λέξης είναι διαφορετική.

Εβραίος: Προέρχεται από την εβραική ρίζα «ivri/hever» που σημαίνει «περνάω πέρα» και αναφέρεται στο πέρασμα του Ιορδάνη Ποταμού από τους Εβραίους κατά την Εξοδο από την Αίγυπτο προς στην Γη της Χαναάν (άλλοι ισχυρίζονται οτι αφορά το πέρασμα από τον Ευφράτη όταν ο Αβραάμ μεταναστεύσε από την Μεσσοποταμία). Αναφέρεται στο οποιοδήποτε άτομο που πιστεύει στην εβραική θρησκεία ή αναγνωρίζει τον εαυτό του στο σύνολο των θρησκευτικών και πολιτισμικών παραδόσεων του εβραικού πολιτισμού.
«Είμαι ελληνικής καταγωγής, έλληνας υπήκοος, εβραϊκού θρησκεύματος».

Ισραηλίτης: Ακριβές συνώνυμο του «εβραίος». Η μετάφραση είναι: «αυτός που ανήκει στο λαό που κατάγεται από τον Ιακώβ». Ο Ιακώβ μετά από μια πάλη με τον Θεό άλλαξε το όνομα σε Ισραήλ, (σημαίνει «ο Θεός τον ενδυνάμωσε») και έτσι έχουμε τους ισραηλίτες – τους απογόνους του Ιακώβ.

Στην Παλαιά Διαθήκη/Τορά όταν μιλάμε για τον Λαό του Ισραήλ (αν και η αυθεντική εβραική έκφραση είναι Γιοι του Ισραήλ), δηλαδή τους Ισραηλίτες, αναφερόμαστε στην θρησκευτική και εθνική ομάδα που συνιστούσε το αρχαίο Βασίλειο του Ισραήλ και είναι ο λαός του Μωυσή, Σολομώντα και Ιησού. Μετά την Διασπορά των ρωμαικών χρόνων ο όρος έχασε το εθνικό του νόημα και σήμερα περιγράφει αποκλειστικά τους πιστούς της Εβραικής θρησκείας στον μη-αγγλόφωνο κόσμο. Στον αγγλόφωνο κόσμο ο όρος είναι αδόκιμος και αναφέρεται αποκλειστικά στο Βιβλικό λαό και όχι στους σύγχρονους εβραίους.
«Στην συναγωγή προχθές μαζεύτηκαν άγγλοι ισραηλίτες, ισραηλινοί ισραηλίτες και έλληνες ισραηλίτες»

Ιουδαίος: Ακριβές συνώνυμο του «εβραίος» και του «ισραηλίτης». Η ρίζα προέρχεται από το όνομα μιας εκ των πιο σημαντικών των 12 φυλών του Αρχαίου Ισραήλ, της Φυλής του Ιούδα.

Οταν οι αρχαίοι ισραηλίτες γύρισαν από την αιχμαλωσία στην Βαβυλώνα, εγκαταστάθηκαν στο έδαφος της φυλής του Ιούδα. Εκεί δημιουργήθηκε και ένα από τα δυο βασίλεια στα οποία διασπάστηκε το βασίλειο του Σολομώντα, το Βασίλειο του Ιουδα. Σήμερα Ιουδαία ονομάζεται η Δυτική Οχθη στα εβραικά ενώ το «εβραίος» μεταφράζεται ώς «γεουντί». Το όνομα δεν έχει καμία σχέση με τον Ιούδα Ισκαριώτη, μια συνωνυμία όπως αυτή του Ιησού Χριστού με τον Ιησού του Ναυή, (ο ήρωας της Παλαιάς Διαθήκης που κατέλαβε την Ιεριχώ). Ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε οτι σύμφωνα με τους Προφήτες ο Μεσσίας θα έπρεπε να προέρχεται από την φυλή του Ιούδα και άρα σύμφωνα με τον Χριστιανισμό ο Ιησούς ανήκε στην φυλή του Ιούδα.
«Ο Ιουδαϊσμός είναι μια από τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες»

Ισραηλινός: ο υπήκοος του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ. Μπορεί να είναι εβραίος, χριστιανός ορθόδοξος ή καθολικός, μουσουλμάνος σιϊτης ή σουνίτης, μπαχαί κτλ. Ο όρος δημιουργήθηκε το 1948.
«Ο Ταλαάτ ζεί στην Χαιφα και είναι Ισραηλινός, αραβικής καταγωγής και μουσουλμάνος σουνίτης»

Ισραηλίτες ή Εβραίοι; – σήμερα στην Ελλάδα και τον Κόσμο.

Ο όρος «ισραηλίτης» χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην Νότια Ευρώπη και συγκεκριμένα τον εντόπισα στην Ελλάδα και σε λατινογενείς χωρες όπως Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία αν και μόνο στην Ελλάδα συνεχίζει να χρησιμοποιείται ενεργά. Στην αγγλοσαξωνική κουλτούρα, όπως αναφέραμε, ο όρος «ισραηλίτης» περιορίζεται αποκλειστικά για τους κατοίκους του αρχαίου Ισραήλ, δηλαδή στην Παλαιά Διαθήκη.

Σήμερα στην Ιταλία και Ισπανία χρησιμοποιούνται κυρίως οι όροι που προέρχονται από το «εβραίος», όπως hebreo και ebreo. Αντίθετα στην Γαλλία επανέκαμψε ο αρχικός όρος του «juif», παρά την ύπαρξη παλαιών και εξαιρετικά σημαντικών εβραϊκών οργανώσεων που ακόμα χρησιμοποιούν το «israelite» – ίσως ενδεικτικό της παλινόρθωσης του όρου «juif» στη συνείδηση της γαλλικής κοινής γνώμης. Οι Εβραίοι Ελληνες χρησιμοποιούν μεταξύ τους το “εβραίος” και όχι το «ισραηλίτης».

Το «ιουδαίος» είναι αποδεκτό στην Ελλάδα αλλά δεν χρησιμοποιείται ούτε από τους ίδιους τους εβραίους έλληνες αλλά και ούτε επίσημα από το Ελληνικό Κράτος, (ο Ελληνικός Στρατός που τον υιοθετεί λανθάνει σύμφωνα με το γράμμα του νόμου). Αντίθετα χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά στον υπόλοιπο κόσμο σαν «jew», «juif», «yahud», «jude», «zyd». Επίσης στα λαδίνο, γλώσσα των σεφαραδίτων εβραίων οι εβραίοι ονομάζονται «djudeo» – ενώ στα εβραικά ονομαζονται “yeudi”.
Πιθανολογώ οτι στην Ελλάδα ο όρος δεν υπήρξε δημοφιλής λόγω της φωνητικής συγγένειας στην ελληνική γλώσσα του «Ιουδαίος» με τον Ιούδα Ισκαριώτη και τους συνειρμούς που έφερνε, (πολλαπλές φορές διάβασα γι’αυτή τη φωνητική σχέση σε λαογραφικά και λογοτεχνικά κείμενα) , ενώ σε άλλες γλώσσες δεν υπάρχει μια τόσο αυτόματη σχέση. Χαρακτηριστικά να αναφέρω οτι στην Ιταλία ο όρος «giudeo» χρησιμοποιείται προσβλητικά, όπως στην Ελλάδα χρησιμοποιείται το «οβριός».

«8ο Δημοτικό Σχολείο Λαρίσης (Ισραηλιτικό)»

Είναι όμως ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε οτι παρά την αποφυγή του όρου «ιουδαίος», ο όρος «Ιουδαϊσμός» έχει μια ευρεία απήχηση στην Ελλάδα και χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει την εβραϊκή θρησκεία. Αντίθετα ο όρος «Εβραϊσμός» χρησιμοποιείται κυρίως για να υποδηλώσει το σύνολο της κοινότητας των ελλήνων πολιτών εβραϊκού θρησκεύματος ή το σύνολο των πολιτισμικών παραδόσεων των εβραίων ελλήνων. Δηλαδή όταν μιλάμε για «Ελληνικό Εβραϊσμό» δηλώνουμε τις εβραϊκές κοινοτικές οργανώσεις της Ελλάδας ή τις εβραϊκές ελληνικές πολιτισμικές παραδόσεις – ενώ ο όρος «Ελληνικός Ιουδαϊσμός» είναι αδόκιμος και φέρνει συνειρμούς για μια ιδιαίτερη ελληνική θρησκευτική εκδοχή της «κλασσικής» εβραϊκής θρησκείας. Το ίδιο συμβαίνει και στις λοιπές γλώσσες με την διαφορά οτι στις αγγλοσαξωνικές χώρες εννοιολογική μετάφραση του όρου «εβραϊσμός» είναι το «Jewry» (thanks plagal for the tip!) ενώ το «Judaism» αναφέρεται στη θρησκεία . Βέβαια να αναφέρω οτι στις ΗΠΑ πιο συχνά αναφέρονται σε “American Jewish Organizations” παρά σε “American Jewry” όσο αφορά την κοινοτική ζωή.

Τελικα…

Ο επίσημος κρατικός χαρακτηρισμός των Εβραίων Ελλήνων είναι «έλληνες ισραηλίτες», ένας χαρακτηρισμός που υιοθετείται από το Ελληνικό Κράτος και από τα επίσημα όργανα του Ελληνικού Εβραϊσμού. Αν μιλάμε για «έλληνες εβραίους» ή «έλληνες ισραηλίτες» μιλάμε για ακριβώς το ίδιο πράγμα – αν και ο πρώτος έχει μια πιο ευρεία χρήση, ενώ ο δεύτερος περιορίζεται σε πιο επίσημες στιγμές. Ο όρος «έλληνας ιουδαίος» δεν είναι δόκιμος στα ελληνικά αν και τυπικά έχει την ίδια σημασία με τους δυο προαναφερθέντες.

Σκέτο το «εβραίος» υποδεικνύει μόνο το θρήσκευμα χωρίς να αναφέρεται σε καταγωγή ή υπηκοότητα. Σκέτο το «ισραηλίτης» επίσης αναφέρεται στο μόνο στο θρήσκευμα, εκτός και αν αναφερόμαστε στη Παλαιά Διαθήκη οπότε αναφέρεται στους κατοίκους του εθνικού αρχαίου βασιλείου του Δαυίδ. Ο «Λαός του Ισραήλ» είναι οι σύγχρονοι ισραηλινοί εβραίοι/μουσουλμάνοι/χριστιανοί, εκτός και αν μιλάμε για την Παλαιά Διαθήκη οπότε είναι οι απόγονοι του Ιακώβ/Ισραήλ, δηλαδή οι Αρχαίοι Εβραίοι – εκεί βέβαια χρησιμοποιείται το Γιοι του Ισραήλ/Bnei Israel.

Τονίζω το γεγονός οτι ούτε το ισραηλίτης, ούτε το εβραίος και ούτε το ιουδαίος έχουν την οποιοδήποτε εθνοτική σημασία ή είναι ενδεικτικά καταγωγής – περιορίζονται αποκλειστικά στην περιγραφή του θρησκεύματος, (με μοναδική εξαίρεση την χρήση τους στην Παλαιά Διαθήκη). Οι όποιοι διαχωρισμοί σήμερα οτι το εβραίος είναι ενδεικτικό θρησκεύματος και ισραηλίτης ενδεικτικό φυλής γίνονται εκ του πονηρού και είναι άκυροι.

Αντίθετα το «Ισραηλινός» είναι ενδεικτικό υπηκοότητα και καταγωγής – δεν έχει, όμως, καμία σχέση με τους εβραίους έλληνες και είναι σύγχρονος όρος που δημιουργήθηκε μετά το 1948, (η αναφορά σε «ισραηλίτες» όταν μιλάμε για το Ισραήλ είναι λανθασμένος – καν οι σύγχρονοι εβραίοι ισραηλινοί δεν αυτοχαρακτηρίζονται ως ισραηλίτες).

Προσωπικά θεωρώ ορθότερο τον όρο «εβραίοι έλληνες», όπως ακριβώς μιλάμε για «χριστιανούς έλληνες». Η χρήση του «έλληνας εβραίος» έναντι του «εβραίοι έλληνες», όπως έχει επικρατήσει και μεταξύ των ίδιων των θεσμικών οργάνων του Ελληνικού Εβραϊσμού δεν είναι πάντα η καλύτερη δυνατή και προσωπικά την αποφεύγω αν και ομολογώ οτι χρειάζεται ενσυνείδητη προσπάθεια. Βέβαια αυτό αποτελεί επουσιώδες δευτερεύον θέμα το οποίο είναι ζήτημα ύφους και όχι εννοιών. «Ιουδαϊσμός» ή «Εβραϊκή Θρησκεία« αποτελούν τους δόκιμους όρους στα ελληνικά για να υποδηλώσουν την θρησκεία και το σύνολο των εβραίων ελλήνων είναι ο «Ελληνικός Εβραισμός». Επίσης τονίζω οτι η χρήση του «εβραίος» έναντι του «ισραηλίτης» δεν είναι θέμα politically correct εκφράσεων αλλά απλής πραγματικότητας αφού από πάντα οι εβραίοι έλληνες αυτοχαρακτηρίζονταν έτσι, στην ελληνική γλώσσα διαχρονικά επικρατεί ο όρος «εβραίος», η προσβλητική έκφραση καλύπτεται από τον όρο «οβριός» και ο χαρακτηρισμός «ισραηλίτης» υπήρξε ένας ετεροπροσδιορισμός από την μεριά του Ελληνικού Κράτους και προκαλεί σύγχυση μετά το 1948.

Να επαναλάβω οτι σκοπός μου ήταν να διευκρινίσω την χρήση των όρων σήμερα και στο άμεσο παρελθόν. Σε επόμενη ανάρτηση θα ασχοληθούμε με τον ακόμα πιο δύσκολο ερώτημα του ποιος και τι είναι ένας εβραίος, (άσχετα με το πως τον φωνάζουμε) και τι εννοούμε εβραϊκή ταυτότητα – εκεί θα ανήκει και η όποια συζήτηση την οποία πολλοί ίσως θελήσουν να ανοίξουν τώρα. Επίσης στην αμέσως επόμενη ανάρτηση μου θα ασχοληθώ στο ερώτημα του γιατί έχει επικρατήσει ο όρος “ισραηλίτης” για την επίσημη χρήση έναντι του «εβραίος».

Ερωτήσεις και διευκρινησεις ευπρόσδεκτες – επίσης ενδιαφέρον θα είχαν όποιες ιστορίες για  ευφάνταστους ορισμούς έχετε ακούσει στην καθημερινότητα σας.