Χάγκεν Φλάισερ – «Οι Πόλεμοι της Μνήμης», μια βιβλιοκριτική

ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Συγγραφέας: ΦΛΑΙΣΕΡ ΧΑΓΚΕΝ

Εκδόσεις: ΝΕΦΕΛΗ

– Χρονολογία Εκδοσης: 2008
– Σελίδες: 676
– ISBN: 978-960-211-893-1

Περιγραφή:

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το αποφασιστικότερο γεγονός του 20ού αιώνα, καθώς n βαριά σκιά του «αγκάλιασε» όλο τον πλανήτη και είχε συνέπειες από την προσωπική και οικογενειακή τύχη τού καθενός, έως την εξόντωση ή μετατόπιση ολόκληρων πληθυσμών και το σχηματισμό ή τη διάλυση χωρών. Η μνήμη του πολέμου συνεχίζει να είναι επώδυνη και να προκαλεί παθιασμένες συζητήσεις. Όταν σίγησαν τα όπλα, ακολούθησαν οι πόλεμοι τnς ιστορίας που δεν λένε ακόμα να λήξουν, στο βαθμό που το τέλος του πολέμου ήταν η καταστατική πολιτική και ιδεολογική στιγμή τnς εποχής που ακολούθησε.

Κάθε μείζων ιδεολογική αλλαγή, ιδιαίτερα μετά τηv καθοριστική τομή του 1989, προϋποθέτει και αλλαγές στον τρόπο που θυμόμαστε, εξιστορούμε και ερμηνεύουμε τον πόλεμο συνολικά, ή τα επί μέρους στοιχεία του. Ο Χάγκεν Φλάισερ, μετά το μνημειώδες έργο του για τηv Ελλάδα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφηγείται εδώ, μέσα από μια εξαντλητική έρευνα, τους πολέμους τnς μνήμης που εκτυλίχθηκαν στη δημόσια ιστορία, καλύπτοντας ουσιαστικά όλες τις εμπλεκόμενες χώρες από την Ευρώπη έως την Άπω Ανατολή και την Αμερική.

Αντώνης Λιάκος

Δεν έχει να πω πολλά περισσότερα από ορισμένες βιβλιοκριτικές που θα παραθέσω. Το βιβλίο το διάβασα και οφείλω να ομολογήσω οτι είναι από τις σπάνιες φορές όπου τέτοια θέματα αντιμετωπίζονται με σοβαρότητα, χωρίς ηθικολογίες ή στοιχειώδη έλλειψη γνώσεων που συχνά χαρακτηρίζει άλλα βιβλία που έχω διαβάσει. Αν θα έπρεπε να μου ζητηθεί ένας λόγος για τον οποίο προτείνω αυτό το βιβλίο θα απαντούσα οτι πολύ απλά αποτελεί, ίσως, το μοναδικό βιβλίο στα ελληνικά στο οποίο το θέμα της μνήμης του Β’ΠΠ δεν αντιμετωπίζεται πολιτικά και ούτε αποκλειστικά ελληνοκεντρικά, χωρίς όμως να παραμελεί τις «δύσκολες» ελληνικές παραμέτρους.

Δεν πιστεύω οτι αποτελεί εύκολο βιβλίο, όχι γιατί δεν είναι καλογραμμένο, αλλά γιατί προϋποθέτει ορισμένες ιστορικές γνώσεις απαλλαγμένες από αγκυλώσεις – κάτι δύσκολο σε μια χώρα που πέρασε έναν αιματηρό εμφύλιο και ο οποίος, αναμενόμενα, αποτελεί το πρίσμα μέσα από τον οποίο αξιολογεί την μνήμη. Το βιβλίο αναφέρει μια πληθώρα γεγονότων που φωτίζουν την σημερινή πραγματικότητα και το ιστορικό υπόβαθρο μερικών ακατανόητων, για τον μέσο Έλληνα, συμπεριφορών στην Ευρώπη. Μπορεί να μην φέρνει κάτι νέο όσο αφορά την ιστορική έρευνα αλλά διατυπώνει ορισμένα συμπεράσματα που ο μέσος αναγνώστης θα βρει σχεδόν επαναστατικά, δεδομένου του γεγονότος στην Ελλάδα περάσαμε κατευθείαν στον ρεβιζιονισμό χωρίς να έχουμε ποτέ εξετάσει με σοβαρότητα την ίδια την ιστορία. Αυτό ισχύει ειδικά στο τομέα του Ολοκαυτώματος/Σοά που αποτελεί σημαντικό αλλά όχι κεντρικό θέμα το βιβλίου – ένα Ολοκαύτωμα που στην Ελλάδα «κουραστήκαμε» να ακούμε χωρίς ποτέ να έχουμε μιλήσει για αυτό και αγνοώντας το σύνολο της ελληνικής εμπειρίας.

Ορισμένα άρθρα:

…πάνω απ’ όλα ευαίσθητος άνθρωπος και υποψιασμένος πολίτης, ο Φλάισερ δεν ηθικολογεί, ούτε αποδίδει ευθύνες. Στο πρόσφατο έργο του μας θέτει απέναντι σε διλήμματα παράγωγα των χρήσεων και των καταχρήσεων της Ιστορίας και μας καλεί να μην εξαλείψουμε από τη μνήμη μας τη ναζιστική θηριωδία, να σταθούμε με περίσκεψη στη μοναδική ιστορική εμπειρία του Ολοκαυτώματος, της Σοά, όπως επιλέγει να την αποκαλεί· τέλος, να αντιμετωπίσουμε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χωρίς την ανάγκη των ισολογισμών. Ανάμεσα στις μνήμες και στα θραύσματά τους, ανάμεσα στη λήθη και στη συνεχή μνημόνευση, στο «εύκολο παιχνίδι της ιστορικής φαντασίας για ιδιοτελείς σκοπούς», με γνώση και σύνεση μας υπενθυμίζει ότι η Ιστορία δεν μπορεί να είναι αναλώσιμο είδος, ούτε καταναλωτικό αγαθό…

Η Δημόσια Ιστορία προβάλλει τώρα τα θύματα και όχι τους θύτες

Η διαχείριση της μνήμης

histo-tainment ή πώς μας επηρεάζει η Δημόσια Ιστορία