Δυο νέες αφιερώσεις στην Θεσσαλονίκη/Two new dedications in Salonica

Ελληνικά (english translation follows below)

Κατά μια ευτυχή σύμπτωση δυο από τα τέσσερα σημαντικότερα ξενόγλωσσα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Θεσσαλονίκη προχώρησαν σε εκδηλώσεις που συνδέονται με την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης. Η πρώτη  αφορά το Γαλλικό Ινστιτούτο και τον σπουδαίο σαλονικιό διανοούμενο Γιοζέφ (ή Γιωσέφ) Νεχαμά. Η δεύτερη* το Αμερικανικό Κολλέγιο «Ανατόλια» και τους εβραίους μαθητές που χάθηκαν στην Σοά/Ολοκαύτωμα.

*ευχαριστώ τον Λ.Σ. για την προώθηση της είδησης

Αίθουσα «Γιοζέφ Νεχαμά»

Η δεύτερη άνοιξη του Σαλονικιώτικου Εβραϊσμού και της ίδιας της πόλης συνδέονται με τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στον τομέα της εκπαίδευσης. Ήδη από το 1856 ιδρύονται τα πρώτα σύγχρονα εβραικά σχολεία που προετοιμάζουν το έδαφος ώστε, όταν η εκπαιδευτική αποστολή της γαλλικής Αλλιάνς ιδρύσει το πρώτο σύγχρονο εκπαιδευτήριο της το 1873, να σημειώσει εκπληκτική επιτυχία και γνωρίσει απίστευτη δημοτικότητα. Έκτοτε η γαλλόφωνη παιδεία είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με την εβραϊκή κοινότητα της πόλης και ενδεικτικό είναι το γεγονός οτι σε κάποιο σημείο στον 20ο αιώνα είχαν φτάσει οι ανώτερες τάξεις της να είναι τρίγλωσσες με Λαντίνο, Γαλλικά και Ελληνικά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μεγάλη μορφή των σαλονικιώτικων γραμμάτων Γιοζέφ Νεχαμά – κορυφαία γαλλόφωνη προσωπικότητα της σαλονικιώτικης πνευματικής ζωής. Αντιγράφω από το Γαλλικό Ινστιτούτο, (ενώ η νεκρολογία του από την Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών μπορεί να βρεθεί  εδώ):

ΓΙΟΖΕΦ ΝΕΧΑΜΑ (1881-1971)

Ο Γιοζέφ Νεχαμά γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, φοίτησε στην τοπική σχολή της Alliance Israélite Universelle και σπούδασε παιδαγωγικά στη Γαλλία. Εργάστηκε επί δεκαετίες ως καθηγητής και διευθυντής της Σχολής στη Θεσσαλονίκη και ως γενικός επιθεωρητής όλων των σχολών της Alliance της Εγγύς Ανατολής. Το 1926 ίδρυσε και ανέλαβε την προεδρία της Τράπεζας «Ένωσις». Κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο Μπέργκεν Μπέλσεν από όπου κατάφερε να επιζήσει και να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη.

Η συγγραφική του δραστηριότητα υπήρξε πολύπλευρη, έχοντας στις περισσότερες περιπτώσεις ως επίκεντρο τις πτυχές της Κοινοτικής ζωής (λαογραφία, γλώσσα, ιστορία κλπ.). Εμφανίστηκε στα γράμματα το 1902 με τη μελέτη με τίτλο “Sabbataï Cevi et les Sabateens de Salonique” ενώ ακολούθησαν αρκετές ακόμη, ιστορικού και λαογραφικού κυρίως περιεχομένου.

Το σημαντικότερο έργο του υπήρξε το “Histoire des Israélites de Salonique” (η συγγραφή του οποίου έγινε στα γαλλικά πριν μεταφραστεί στα ελληνικά ως η «Ιστορία των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης»). Μέσα από αυτό παρουσιάζεται με τον πλέον ενημερωτικό και παραστατικό τρόπο η ιστορική διαδρομή της «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων» όπως ήταν γνωστή η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης.

Τιμώντας αυτή την παρουσία  ως ενδεικτική των δεσμών μεταξύ Γαλλίας και Ελλάδας τόσο σε διακρατικό επίπεδο, όσο και στην ίδια την πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης το Γαλλικό Ινστιτούτο αποφάσισε να τιμήσει αυτή την σημαντική προσωπικότητα, ονομάζοντας την κεντρική αίθουσα διαλέξεων του «Αίθουσα Γιοζέφ Νεχαμά». Η αίθουσα ανακαινίσθηκε με την υποστήριξη της Ι.Κ.Θ. και θα χρησιμοποιείται για τις διαλέξεις, εκδηλώσεις και σεμινάρια του Ινστιτούτου.

Η ανακοίνωση του Γαλλικού Ινστιτούτου

…in memory of all Anatolians who were victims of human cruelty and brutality in the 20th century.

ο Ν.Σαλτιέλ δεξιά του μνημείου/ πηγή: Anatolia College

Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια ιδρύθηκε στην Μερτζιφούντα της Μικράς Ασίας το 1886 ως μια αμερικάνικη εκπαιδευτική αποστολή για τους Αρμένιους κυρίως και Ελληνες Χριστιανούς δευτερευόντως. Μετά τις τουρκικές σφαγές της Αρμενικής Γενοκτονίας το 1914 και την ήττα της Μικρασιατικής Εκστρατείας το 1921 έπαψε την λειτουργία του και την συνέχισε το 1924 στην Θεσσαλονίκη.

Αν και η εβραϊκή κοινότητα της πόλης συνδέθηκε κυρίως με την γαλλική παιδεία, το μέγεθος της κοινότητας ήταν τέτοιο που σημαντικό κομμάτι των μαθητών του υπήρξαν εβραίοι. Έτσι ανάμεσα στους περίπου 54.000 Σαλονικιούς που δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς, βρίσκονται περισσότεροι από 90 μαθητές του  Κολλεγίου Ανατόλια.

Ετσι το Ανατόλια αποφάσισε να αφιερώσει το ανοικτό αμφιθέατρο του στην μνήμη όλων των μελών της κοινότητας του Ανατόλια που υπήρξαν θύματα της ανθρώπινης  βίας και σκληρότητας  κατά τον 20ο αιώνα. Παρόντες υπήρξαν ο Πρόεδρος του Ανατόλια Η.Giesecke, ο Πρόεδρος των Εφόρων J.Clymer, o πρωην υποψήφιος Πρόεδρος των ΗΠΑ Μάικλ Δουκάκης, ο Πρόεδρος της ΙΚΘ Ν.Σαλτιέλ, ο Πρόεδρος της Αρμενικής Κοινότητας Β.Κονταξιάν και ο Γ.Γ. της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος Κ.Γαβρίδης και άλλοι εκπρόσωποι κοινοτήτων και οργανώσεων της πόλης.

Επιπλέον, αργότερα την ίδια ημέρα ο Ν.Σαλτιέλ αποκάλυψε μια πλάκα με τα ονόματα των 90 εβραίων μαθητών του Ανατόλια που χάθηκαν στη Σοά/Ολοκαύτωμα.

Η τελετή αυτή επιβεβαιώνει τόσο την πίστη του Κολλεγίου Ανατόλια στις ανθρωπιστικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες ιδρύθηκε, αλλά και τις εξαιρετικές και στενές σχέσεις που έχουν δημιουργηθεί με τον Σαλονικιώτικο Εβραϊσμό κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Η ανακοίνωση του Κολλεγίου Ανατόλια.

English

It is a fortunate coincidence that two of the four most important non-Greek educational institutes of Salonica proceded almost contemporaneously to host events that are linked with the Jewish Community of Thessaloniki. The first one concerns the French Institute and the important salonican intellectual Yozef (or Yosef) Nehama. The second one* concerns the American College of Anatolia and it’s jewish students who perished during the Shoah.

*I thank L.S. for forwarding that piece of news

«Yosef Nehama» Hall

The second renaissance of the Salonican Jewry and of the city itself is closely linked with the efforts of reforming the field of education. Already by 1856 the first modern jewish schools are founded and prepare the ground so when Alliance Israélite Universelle opens it’s first modern school in 1873 it is met with tremendous success and popularity. Ever since, the french culture is linked very closely with the jewish community of the city and it is indicative that at some point in the 20th century the higher classes were tri-lingual with Ladino, Greek and French.

One of the best examples is one of the most important figures of the literary scene of Thessaloniki, french-speaking Yosef Nehama.  I copy from the French Institute, (while his obituary from the Macedonia Studies Company can be found here):

YOSEF NEHAMA (1881-1971)

Yosef Nehama was born in Thessaloniki, studied in the local school of Alliance Israélite Universelle went on to study pedagogy in France. He worked for decades as a teacher and director of the School in Salonica and eventually became the General Inspector of all Alliance schools in the Near East. In 1926 he founded and became president of the Enosis Bank. He was deported in concentration camp Bergen Belsen but he managed to survive and return to his home town.

He authored many books of diverse subjects having, in most cases, the communal life as his epicenter (folk traditions, language, history etc). His first work was the 1902 study “Sabbataï Cevi et les Sabateens de Salonique”, which was followed by many more of historical and folkoristic interest.

His most important work was “Histoire des Israélites de Salonique” (which he wrote in French and was only later translated into Greek). Through this monumental work he presents in the most informative and  vivid way the history of the «Jerusalem of the Balkans» as the Jewish Community was known.

Honoring this presence as indicative of the excellent relations between France and Greece as states and in the cultural life of Salonica itself, the French Institute decided to dedicate, to this important personality, its main lecture Hall by naming it «Yosef Nehama Hall». The hall was renovated with the support of the Jewish Community of the city and shall be used for lectures, events and seminars of the Institute.

The press release by the French Institute

…in memory of all Anatolians who were victims of human cruelty and brutality in the 20th century.

D.Saltiel on the right of the monument/ source: Anatolia College

The American College «Anatolia» was founded in Merzifon of Asia Minor in 1886 as an american educational mission for Armenians mainly but also Greek Christians. After the Armenian Genocide by the Turks in 1914 and the defeat of the Asia Minor Campaign of 1921 Anatolia seized to operate and continued only in 1924 in Salonica.

Although the jewish community of the city was mainly linked with the french culture, the size of the community was such that a sizable part of its students were Jews. So among the roughly 54.000 Salonicans murdered in Auscwitz, more than 90 are students of Anatolia College.

For this reason Anatolia College decided to dedicate the amphitheater Among those who attended the ceremony were Anatolia President Η.Giesecke, Board of Trustees President J.Clymer, candidate for the US Presidency Michael Dukakis, the President of the Jewish Community David Saltiel, the President of the Armenian Community V.Kontaxian, the General Secretary of the Pontian Federation C.Gavridis and representatives of local organizations

In addition, later the same day, D.Saltiel revealed a plate with the names of 90 Jewish students of Anatolia College who perished during the Shoah/Holocaust.

This ceremony confirms Anatolia’s commitment to its founding humanitarian principles but also the excellent and close relationships that have developed between it and the Salonican Jewry over the past decades.

Anatolia College’s press release