Η σαλονικιώτικη Αγκαδά του 1955/The 1955 salonican Haggadah

Ελληνικά / English translation follows below

ח  וְהִגַּדְתָּ לְבִנְךָ, בַּיּוֹם הַהוּא לֵאמֹר:  בַּעֲבוּר זֶה, עָשָׂה יְהוָה לִי, בְּצֵאתִי, מִמִּצְרָיִם.

Και θα πεις στον γιό σου εκείνη την ημέρα, λέγοντας: Είναι εξαιτίας αυτού που ο Κύριος έκανε για μένα όταν βγήκα έξω από την Αίγυπτο.

Αύριο, (Δευτέρα 18 Απριλίου), το βράδυ σε κάθε εβραϊκό σπίτι στην Ελλάδα θα μαζευτεί η οικογένεια, φίλοι και συγγενείς για να γιορτάσουν το Πέσσαχ, την εβραϊκή γιορτή κατά την οποία θυμόμαστε την έξοδο από την Αίγυπτο. Το τελετουργικό δείπνο που θα ακολουθήσει ονομάζεται  Σέντερ του Πέσσαχ και κατά την διάρκεια του διαβάζουμε την ιστορία της Εξόδου από το βιβλίο που ονομάζεται Αγκαδά του Πέσσαχ.

Αντιγράφοντας από την ιστοσελίδα διδασκαλίας του Γιαντ Βασέμ στα ελληνικά:

«Πέσσαχ (εβραϊκό Πάσχα)
Είναι μια από τις τρεις προσκυνηματικές εορτές που αναφέρονται στην Τορά.
Το όνομα της γιορτής προέρχεται από μια εβραϊκή λέξη που σημαίνει «προσπερνώ» και παραπέμπει στη χειρότερη από τις δέκα πληγές του Φαραώ, τη θανάτωση όλων των πρωτότοκων αρσενικών παιδιών. Ο θεός «προσπέρασε» τα σπίτια των γιών του Ισραήλ, σώζοντάς τους από την πληγή που χτύπησε τα σπίτια των αιγυπτίων.
Το Πέσσαχ εορτάζεται τον εβραϊκό μήνα Νισσάν (που συμπίπτει με τα τέλη Μαρτίου, αρχές Απριλίου) σε ανάμνηση της απελευθέρωσης του εβραϊκού έθνους από τη σκαβιά στην Αίγυπτο.
Την παραμονή του Πέσσαχ, στο σπίτι γίνεται μια ειδική τελετή, που ονομάζεται Σέντερ και σημαίνει «σειρά» στα εβραϊκά. Κατά τη διάρκεια του Σέδερ διαβάζεται η Αγκαδά, ένα κείμενο που αφηγείται την ιστορία της εξόδου από την Αίγυπτο και συνοδεύεται από τραγούδια και τελετουργικές πράξεις που σκοπό έχουν να θυμίσουν τα γεγονότα της Εξόδου. Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του Σέδερ είναι το εορταστικό τραπέζι, με φαγητά που έχουν συμβολικό νόημα. Το Πέσσαχ διαρκεί επτά ημέρες, κατά τις οποίες απαγορεύεται η κατανάλωση ψωμιού. Αντί για ψωμί, τις μέρες του Πέσσαχ τρώνε Ματσά, δηλαδή άζυμο άρτο, από ζυμάρι που δε φούσκωσε. Αυτό γίνεται σε ανάμνηση της βιασύνης με την οποία οι εβραίοι έφυγαν από την Αίγυπτο, που ήταν τόση, ώστε δεν είχαν χρόνο να αφήσουν το ψωμί να φουσκώσει.
Το Πέσσαχ είναι επίσης η γιορτή της άνοιξης. Αυτή την εποχή το κριθάρι είναι έτοιμο για θερισμό στη Γη του Ισραήλ. Κατά την εποχή του Ναού (ο Ναός βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ και ήταν το θρησκευτικό και τελετουργικό κέντρο του έθνους του Ισραήλ από τον δέκατο αιώνα π.Χ. ως τον πρώτο αιώνα μ.Χ.), οι Ισραηλίτες έφερναν στο ναό κριθάρι από την πρώτη σοδειά.»

Το 1954 ενώ η πλειοψηφία των επιζώντων από τα στρατόπεδα ακόμα ζούσε σε παραπήγματα και η εβραϊκή Θεσσαλονίκη καταστρέφονταν με γοργούς ρυθμούς, ζητήθηκε η συνδρομή επιφανών Σαλονικιών ώστε να εκδοθεί μια Αγκαδά ως μέρος της προσπάθειας επιστροφής σε μια φυσιολογική εβραϊκή ζωή. Αποτέλεσμα είναι η σαλονικιώτικη Αγκαδά του 1955 που τυπώθηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες στο τυπογραφείο «Γκατένιο» του Λεών Χάγουελ στην Θεσσαλονίκη. Η παράδοση των σαλονικιώτικων Αγκαντότ είναι από τις πλεον μακρές στον εβραϊκό χώρο και ξεκινάει από την πρώτη Αγκαδά στα λαντίνο το 1567 που τυπώθηκε στα εβραϊκά τυπογραφεία της πόλης και συνεχίζει με διάσημες εκδόσεις που φτάνουν μέχρι την «αριστερή» Αγκαδά του 1935.

Η γλώσσα της έκδοσης του 1955 ακολουθεί τις εξελίξεις και τυπώνεται με το εβραϊκό κείμενο, την μετάφραση στα ισπανοεβραϊκά και την μετάφραση στα ελληνικά – ακριβώς για αυτό η Αγκαδά μπορεί να διαβαστεί ξεφυλίζοντας από τα δεξιά προς τα αριστερά σύμφωνα με την ελληνική γραφή, όσο και από τα αριστερά προς τα δεξιά ακολουθώντας την εβραϊκή γραφή – οι κηλίδες κρασιού είναι από ατυχήματα κατά την διάρκεια του Σέντερ στο σπίτι μου. :-)

Σκοπός μου είναι να ανέβουν και οι εκδόσεις της ΙΚΘ του 1970, του Ασσέρ Μωυσή, η πρόσφατη εξαιρετική της ΙΚΑ και διάφορες από την ελληνική ομογένεια στο εξωτερικό.

View this document on Scribd

Σας αφήνω με μια πραγματικά υπέροχη εκδοχή του γνωστού τραγουδιού Un Cavretico, (γνωστό και ως Had Gadia), το οποίο είδαμε και εδώ. Στην συγκεκριμένη ακολουθεί τους μη-ελληνικούς σεφαραδίτικους στίχους μιας και στην Ελλάδα λέμε por dos az bari αντί για το por dos levanim, (ευχαριστώ τον Ιακώβ Σ. που μου το προώθησε).

Χαγκ Πέσσαχ σαμέαχ βε κασσέρ / Χαρούμενη γιορτή και καλό Πέσσαχ σε όλους, αυτούς κοντά αλλά κυρίως σε εσένα μακρυά

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

English

ח וְהִגַּדְתָּ לְבִנְךָ, בַּיּוֹם הַהוּא לֵאמֹר: בַּעֲבוּר זֶה, עָשָׂה יְהוָה לִי, בְּצֵאתִי, מִמִּצְרָיִם.
8 And thou shalt tell thy son in that day, saying: It is because of that which the LORD did for me when I came forth out of Egypt.

Tomorrow, (Monday the 18th), night in every Jewish home in Greece families, friends and relatives will gather to celebrate Pessah, the jewish holiday in which we remember the Exodus from Egypt. The ritual dinner that follows is called Sedder of Pessah and during which we read the story of the Exodus from the book called Haggadah of Pessah.

Copying from the Jewish Virtual Library:

«Pessah, (jewish Passover)
based on the Hebrew root meaning “pass over”. The holiday is also referred to as Chag he-Aviv (the Spring Festival), Chag ha-Matzoth (the Festival of Matzahs), and Zeman Herutenu (the Time of Our Freedom).
Probably the most significant observance related to Passover involves the removal of chametz from our homes. This commemorates the fact that the Jews leaving Egypt were in a hurry, and did not have time to let their bread rise. It is also a symbolic way of removing the “puffiness” (arrogance, pride) from our souls.
The grain product we eat during Passover is called matzah. Matzah is unleavened bread, made simply from flour and water and cooked very quickly. This is the bread that the Jews made for their flight from Egypt.
On the first night of Passover (first two nights for traditional Jews outside Israel), we have a special family meal filled with ritual to remind us of the significance of the holiday. This meal is called a seder, from a Hebrew root word meaning “order.” It is the same root from which we derive the word “siddur” (prayer book). There is a specific set of information that must be covered in a specific order. This is the seder.

In 1954 while the majority of the survivors still lived in sacks and the jewish Salonica was being destroyed at a fast pace, it was asked that prominent Saloniklis contribute towards the printing of a Haggadah as part of an effort to return to a normal Jewish life. The result was the 1955 salonican Haggadah printed under tremendous hardships in the «Gattegno» printery by Leon Hagouel. The tradition behind the salonican Haggadot goes back to 1567 with the first ladino Haggadah printed in the salonican presses and reaching to the «leftist» 1935 Haggadah.

The 1955 edition follows the evolution of the language having besides the Hebrew text, the DjudeoEspanyol version and the Greek version; that’s why the Haggadah can be read both from right to left following the greek text and from left to right following the hebrew text – the wine stains are from accidents during the Sedder in my home. :-)

My purpose is to digitize also the 1970 edition by the Salonica Community, the Asher Moisis edition, the recent excellent work by the Athens Community and others from the greek diaspora abroad.

View this document on Scribd

I leave you with a great version of the famous song Un Cavretico, (known also as Had Gadia), which we saw here. In this particular piece it follows the non-greek sephardic lyrics since in Greece we use to say por dos az bari instead of por dos levanim, (I thank Iacov S. for forwarding it to me).

Hag Pessah sameah ve kasher / A merry holiday to all and a good Pessah, to those near but mainly to you far away