Οι πρόσφυγες με τα γυαλιά της Δύσης

Άκουσα σήμερα από έναν πρόσφυγα τούτο:Βγήκαν κυνηγημένοι σ’ένα ελληνικό νησί. Μαγαζιά, σπίτια, πόρτες, παράθυρα, έκλεισαν όλα μονομιάς. Αυτός με τη γυναίκα του μέσα στο κοπάδι. Το μωρό έξι μέρες να τραφεί· έκλαιγε, χαλνούσε τον κόσμο. Η γυναίκα παρακαλούσε για νερό. Τέλος από ένα σπίτι της αποκρίθηκαν: «Ένα φράγκο το ποτήρι». Κι ο πατέρας συνεχίζει: «Τι να κάνω, κυρ Στράτη, έφτυσα μέσα στο στόμα του παιδιού μου για να το ξεδιψάσω». πηγή

Την δεκαετία  μεταξύ 1912 και 1922 μια σειρά πολέμων μεταξύ των Βαλκανικών κρατών προκάλεσε εκατομμύρια προσφύγων. Κατά την διάρκεια αυτών των μετακινήσεων εκατοντάδες χιλιάδες πέθαναν όχι απλώς ως παράπλευρες απώλειες των πολεμικών επιχειρήσεων, αλλά και καθώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν από αυτές. Συγκεκριμένα στο Αιγαίο χιλιάδες, κυρίως Ελληνες Χριστιανοί, βρήκαν το θάνατο κατά την διάρκεια της μεταφοράς από την Μικρά Ασία προς την Ελλάδα.

Κι έτσι ήρθαμε στην Ελλάδα… Φτάσαμε στη Θεσσαλονίκη, στα στρατόπεδα που μένανε παλιά οι Άγγλοι στρατιώτες στον ευρωπαϊκό πόλεμο. Εκεί πάλι, είχαν αφήσει πολεμοφόδια. Κάθε μέρα γίνονταν εκρήξεις. Πεθαίνανε παιδιά που πειράζανε ό,τι βρίσκανε. Έσκαγαν οι οβίδες και είχαμε θανάτους πολλούς. Κάποια φορά, η μητέρα με τον Ζαχαρία και οι θείοι μου γύριζαν τη Θεσσαλονίκη να νοικιάσουν σπίτι. Μα, έλεγα στη μητέρα μου μετά, στην κατάσταση που ήσασταν, βρωμεροί, τσαλακωμένοι, πατημένοι, ποιος θα σας νοίκιαζε σπίτι;
Ποιος θα εμπιστευόταν έναν πρόσφυγα; πηγή

Οι πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα αντιμετώπισαν, όχι μόνο την αδυναμία ενός ηττημένου κράτους να τους αποκαταστήσει αλλά πολλές φορές και την εχθρότητα των γηγενών Ελλήνων της Παλαιάς Ελλάδας.

Τα μέλη αυτών των συλλόγων [εθνικιστικές οργανώσεις στην Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου] ήταν στην συντριπτική πλειοψηφία πρόσφυγες, ανήκαν στα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα και σε μεγάλο ποσοστό ήταν οπαδοί της βενιζελικής παράταξης.

Το βράδυ της 29ης Ιουνίου 1931, 1000 εως 2000 άτομα από το Σέδες και τις προσφυγικές συνοικίες της Τούμπας και κυρίως της Καλαμαριάς κατευθύνθηκαν με απειλητικές διαθέσεις προς το συνοικισμό Κάμπελ, τον οποίο πυρπόλησαν. πηγη

Οι ίδιοι πρόσφυγες που πέθαιναν από την δίψα στην Μακρόνησο, στην Καλαμαριά και τον Πειραιά 8 χρόνια μετά με όπλα και πυρσούς προχώρησαν σε πογκρόμ ενάντια στους γηγενείς Εβραίους της Θεσσαλονίκης με επιθέσεις σε πολλαπλούς συνοικισμούς, εμπρησμούς συναγωγών και δολοφονίες. Οι ίδιοι πρόσφυγες στους οποίους οι γηγενείς Χριστιανοί αρνιόντουσαν τα σπίτια τους, αποτέλεσαν κυρίαρχο εργαλεία επιβολής της ελληνικής κυριαρχίας στις Νέες Χώρες. Χρησιμοποιήθηκαν από και χρησιμοποίησαν το Κράτος στην εδραίωση τους εις βάρος των γηγενών πληθυσμών των οποίων τα δικαιώματα καταπατήθηκαν.

Στις 12 Δεκεμβρίου του 1941 το πλοίο Στρούμα, ιδιοκτησίας του έλληνα Ιωάννη Παντελή, ξεκίνησε από το λιμάνι της Κωστάντζας στην Ρουμανία. Επιβάτες 781 Εβραίοι Ρουμάνοι οι οποίοι προσπαθούσαν να ξεφύγουν του Ολοκαυτώματος και με τελικό προορισμό την Παλαιστίνη υπο βρετανική κατοχή. Το σκάφος ήταν 74 ετών με συνεχή μηχανικά προβλήματα και ήδη από την πρώτη ημέρα έμεινε χωρίς μηχανή – μόνο όταν οι Χριστιανοί Ρουμάνοι μηχανικοί απαίτησαν και πήραν τις γαμήλιες βέρες των προσφύγων για να την επιδιορθώσουν μπόρεσαν να συνεχίσουν. Ενα επόμενο μηχανικό πρόβλημα οδήγησε στον ελλιμενισμό του στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί οι Βρετανοί πίεζαν τους Τούρκους να συλλάβουν τους Εβραίους πρόσφυγες γιατί προσπαθούσαν να εμποδίσουν την εβραϊκή μετανάστευση λόγω αραβικών απειλών για εξέγερση. Τελικά οι Τούρκοι το ρυμούλκησαν και το παράτησαν στο Βόσπορο, χωρίς να μπορεί να κινηθεί αυτόνομα. Περίπου 10 μίλια από τις ακτές έγινε στόχος επίθεσης από το σοβιετικό υποβρύχιο Щ-213 και βυθίστηκε. Πνίγηκαν 780 από τα 781 άτομα, υπήρξε η μεγαλύτερη μη-στρατιωτική ναυτική τραγωδία του Β’ΠΠ. πηγή

Οι Εβραίοι Ελληνες μετανάστευσαν κυρίως στην Παλαιστίνη υπό βρετανική κατοχή, στις ΗΠΑ και την Γαλλία. Η μετανάστευση αυτή είχε να αντιμετωπίσει την Λευκή Χάρτα, την βρετανική πολιτική που αποσκοπούσε τον περιορισμό της εβραϊκής μετανάστευσης ακριβώς την στιγμή που έκλειναν τα σύνορα σε όλους τους Εβραίους.

The objective of these settlements was to seize control of land that had been officially purchased by the KKL-JNF so to have as much Jewish-owned land as possible populated by Jews, particularly in remote areas, by establishing «facts on the ground.» (πηγή)
The village was founded on 13 September 1937 by a group of 20 immigrants from Kastoria, Greece as part of the tower and stockade settlement programme. It was named after Moshe Kofinas, a Greek MP and president of the National Zionist Organisation in the country who had funded the purchase of part of the land (funds were also offered by the Carasso family from Thessaloniki (πηγή)

Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ οδήγησε στην εισβολή της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, της Συρίας, του Ιράκ, του Λιβάνου και της Αλγερίας. Ο πόλεμος μεταξύ Ισραηλινών και των 6 αραβικών κρατών οδήγησε στην προσφυγιά εκατοντάδων χιλιάδων αράβων που έχασαν. Ως αντίποινα εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι που ζούσαν για αιώνες στις αραβικές χώρες, υποχρεώθηκαν να γίνουν και αυτοί πρόσφυγες. Στον πόλεμο αυτό έλαβαν μέρος χιλιάδες Ελληνες που είχαν μεταναστεύσει στην Παλαιστίνη.

Εντεκα μέρες μετά, ένα από τα μέλη του κομάντο, ο Οσάμα αλ Ζομάρ, συνελήφθη στο συνοριακό σταθμό των Κήπων Εβρου με 60 κιλά εκρηκτικά και χάρτες – πιστεύεται οτι σκοπός του ήταν να επαναλάβει ανάλογη επίθεση σε ελληνικό έδαφος, ενάντια σε ελληνοεβραικό στόχο. (πηγή)

Παρά την φανατικά αντι-ισραηλινή στάση της Ελλάδας επί ΠΑΣΟΚ την δεκαετία του ’80, αυτό δεν απέτρεψε τον σχεδιασμό και την πραγματοποίηση τρομοκρατικών επιθέσεων εναντίον ελληνικών στόχων. Επιπλέον σήμερα οι φιλοπαλαιστινιακές εκδηλώσεις – συχνά με την συμμετοχή των ίδιων των Παλαιστίνιων – αποτελούν αφορμές για την έκφραση αντισημιτικού μίσους.

Διαφορετικές όψεις τις προσφυγιάς.

Διαβάζω κείμενα επί κειμένων για τους πρόσφυγες που έρχονται, με εντελώς διαφορετικές οπτικές, το ποιος φταίει και τι θα σημάνει η έλευσή τους στην Ευρώπη. Για παράδειγμα διαβάζω ότι εμείς οι Δυτικοί φταίμε για τον εμφύλιο στην Συρία, λόγω των αποικιοκρατικών μας επεμβάσεων. Ή ότι αυτοί φταίνε, που δεν πολεμάνε για την πατρίδα τους. Ότι οι πρόσφυγες θα φέρουν την τρομοκρατία. Ή ότι οι πρόσφυγες ξεφεύγουν από την τρομοκρατία. 

Ότι το Ισλάμ περνάει το Μεσαίωνα του. Η’ οτι εμείς το ονομάζουμε Μεσαίωνα λόγω της ευρωκεντρικής μας οπτικής. Ή ότι το Ισλάμ είναι το ίδιο με τον Χριστιανισμό. Ή ότι δεν μπορούν να ενσωματωθούν στη Δύση λόγω Ισλάμ. 

Οι δεξιοί φοβούνται ότι τα ευρωπαϊκά καλντερίμια θα γεμίσουν με μαντηλοφορούσες. Όσο για τις σφαγές στη Μ. Ανατολή, τις αντιμετωπίζουν σχεδόν με μια ηδονοβλεπτική ικανοποίηση, γιατί επιβεβαιώνει την εικόνα τους για το μεσαιωνικού Ισλάμ. Οι πνιγμοί στο Αιγαίο; Παράπλευρη απώλεια. 

Οι αριστεροί περιμένουν ότι θα γεμίσει η Ευρώπη πολυεθνικές γειτονιές, και έθνικ εστιατόρια με κους κους. Οι σφαγές στη Μ. Ανατολή είναι για αυτούς αναπόφευκτες συνέπειες δυτικών παρεμβάσεων. Η τρομοκρατία; Κοινός εχθρός. Υπάρχουν και άλλοι που εφαρμόζουν την ψυχανάλυση.

Κάθε ανάλυση έχει το χαρακτηριστικό οτι αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες ως εργαλεία επιβεβαίωσης των υφιστάμενων κοσμοθεωριών του καθενός. Κοινώς, προσπαθούμε να εντάξουμε περίπλοκα φαινόμενα σε μια ενοποιημένη θεωρία και “στριμώχνουμε” τα γεγονότα ώστε να χωρέσουν στο δικό μας καλούπι. Η δυστυχία όσων φτάνουν στα ελληνικά νησιά, δεν μας λέει κάτι για τους ίδιους τους πρόσφυγες,  ούτε για το τι σημαίνει για τον κόσμο μας η έλευση τους.  

Ούτε μισή λέξη δεν είδα να έχει ξοδευτεί που να αντιμετωπίζει τον εμφύλιο στην Συρία ως μια αραβική πρωτοβουλία, με κίνητρα που να αφορούν τους Άραβες και στην οποία οι «δυτικοί» να αποτελούν εργαλεία. Δεν είμαι οπαδός της «μέσης λύσης» αλλά βρίσκω απαράδεκτη την αντιμετώπιση των αραβικών πληθυσμών ως ανηλίκου (infantilization), ή ως καρικατούρας σε ευρωπαϊκές αφηγήσεις, οι οποίες αγνοούν παντελώς τι λένε οι ίδιοι οι Άραβες. Και αυτό το διαπιστώνω να εφαρμόζεται ιδιαίτερα από δυτικούς που κατηγορούν τις δυτικές κοινωνίες για ευρωκεντρισμό! Κατ’ αναλογία θα ήταν σαν οι δυτικοί να έλεγαν για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 ότι όλα έγιναν μέσω των Μεγάλων Δυνάμεων και οι Έλληνες ότι όλα έγιναν μέσω της αδάμαστης θέλησης των επαναστατημένων.

Από την δική μου, εβραϊκή σκοπιά, βρίσκω τερατώδες το γεγονός ότι τόσο μελάνι χύθηκε για να εξηγήσουν με τον ένα τρόπο ή τον άλλο τη σφαγή στο Charlie Hebdo, αλλά κανείς δεν ασχολήθηκε με το τι σημαίνει η ταυτόχρονη επίθεση στο εβραϊκό σουπερμάρκετ. Είναι τουλάχιστον υποκριτικό το γεγονός ότι ανθρωπιστές και (υποτίθεται πολύ meta) έξυπνοι άνθρωποι μετά τις επιθέσεις στο Βέλγιο ανεβάζουν τη σημαία του βελγικού Κογκό, ειρωνευόμενοι την δυτική υποκρισία, παρότι και οι ίδιοι είχαν προσπεράσει αδιάφορα τις δολοφονίες στο Εβραϊκό Μουσείο των Βρυξελλών, δυο χρόνια νωρίτερα. Σχολιάζουμε το γιατί λέμε jesuisκατιευρωπαϊκό και όχι jesuisankara, όταν στις επιθέσεις στο εβραϊκό σχολείο της Τουλούζης είχαν όλοι μαζί επιδείξει αδιαφορία. Γιατί θα πρέπει να πιστέψω οτι αριστεροί και δεξιοί απέκτησαν ξαφνικά ευαισθησίες, όταν γνωρίζω οτι αδιαφορούν όταν χύνεται εβραϊκό αίμα; 

Δεν έχουν όλοι οι νεκροί το ίδιο ενδιαφέρον. Εξαρτάται με το ποιος σκοτώνεται και το ποιος σκοτώνει. Στην περίπτωση των αράβων, οι δεξιοί ενδιαφέρονται μόνο αν τους σκοτώνει το ισλαμικό κράτος, οι αριστεροί μόνο αν τους σκοτώνουν οι αμερικανοί. Αρα – και με το συμπάθειο – νομίζω οτι και οι μεν και οι δε γραμμένους του έχουν τους Αραβες και απλώς βρίσκουν ευκαιρία να ξεκατινιαστούν. Το είπαμε και άλλες φορές: Το Αίμα έχει Χρώμα. Πάντα

Οι άνθρωποι προσπαθούν να ξεφύγουν από ένα πόλεμο. Πρέπει να τους βοηθήσουμε να επιζήσουν και να μην πνίγονται στο Αιγαίο, αδιαφορώντας για το αν είναι καλοί/κακοί/δέρνουν τις γυναίκες τους/αγαπάνε τα παιδιά τους – έτσι όπως έπρεπε να βοηθήσουμε τους Μικρασιάτες το ’22 ή τους Εβραίους το ’42. Χωρίς εξαιρέσεις, χωρίς δεύτερη σκέψη και χωρίς καθυστερήσεις. Ακόμα και αν ο καθένας από αυτούς μισεί τους Εβραίους, πάλι πρέπει να τους βοηθήσω να να επιβιώσουν του περάσματος του Αιγαίου και της λάσπης της Ειδομένης. Και αυτό όχι επειδή “φταίω» επειδή είμαι δυτικός, αλλά επειδή έτσι πρέπει.

Παρέθεσα στην αρχή ορισμένες εικόνες από το την προσφυγική εμπειρία στην χώρα μας. Κάθε εικόνα δεν αναιρεί την άλλη αλλά όλες μαζί συνιστούν την προσφυγική εμπειρία. Αυτό που θέλω να μεταδώσω δεν είναι η απλουστευτική εικόνα του πώς το θύμα γίνεται θύτης, άποψη η οποία συνήθως έχει πολιτικές επιδιώξεις και χρησιμοποιείται για αρνηθεί στον νυν θύτη την εμπειρία του θύματος. Αντιθέτως, θέλω να μεταδώσω την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης εμπειρίας.

Από εκεί και πέρα η προτεραιότητα είναι η ανθρώπινη ζωή- από την στιγμή που επιτύχουμε το σκοπό αυτό, θα πρέπει να αποφασίσουμε τι θέλουμε και τι δεν θέλουμε και να το επικοινωνήσουμε ξεκάθαρα. Αυτό σημαίνει ξεκάθαρους όρους πρόσβασης στο κοινωνικό συμβόλαιο και ταυτόχρονη αντιμετώπιση των προσφύγων ως ανθρώπων: δηλαδή ως ατόμων με την δυνατότητα για καλό και για κακό. Και αυτό οφείλει να είναι το μόνο κριτήριο επιλογής: όχι αν φοράει μαντήλα, αλλά οι πράξεις και τα λόγια του. Αν θέλει να φοράει μαντήλα καλώς, αν θέλει να σχολιάζει τρανς γυναίκες με ψηλά τακούνια ή να βρίζει Εβραίους κακώς. Η μαντήλα οφείλει να πάψει να είναι τα γυαλιά μέσα από τα οποία κάθε δεξιός βλέπει ένα τζιχαντιστή και κάθε αριστερός βλέπει έναν αθώο βιοπαλαιστή. Αυτό μπορεί να είναι αυθαίρετο, μπορεί να είναι η επιβολή των δικών μας αξιών πάνω σε αυτούς αλλά η συμβίωση είναι μια επιλογή που έχουμε αποφασίσει – ας τους δώσουμε την ευκαιρία να την επιλέξουν και αυτοί.