Το πρώτο γκολ στην ιστορία της Εθνικής Ομάδας ποδοσφαίρου/The first goal in the history of the Greek National Football Team

Ελληνικά (english translation follows below)

Σήμερα η Ελλάδα πέτυχε το πρώτο της γκολ και την παρθενική της νίκη σε αγώνα του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Αυτή η επιτυχία αυτή μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τις πρώτες δύσκολες δεκαετίες του ελληνικού ποδοσφαίρου και της Εθνικής Ομάδας.

Σήμερα το απόγευμα εν τω Παναθηναικώ γήπεδω η Εθνική ομάς της Ιταλίας ενίκησε την ημετέραν δια τερμάτων 4 έναντι ενός. Το πρώτο ημιχρόνιον έληξε με 1 – 0 υπέρ των Ιταλών. Κατά το δεύτερο ημιχρόνιον οι Ιταλοί επέτυχον έτερα 3 τέρματα έναντι ενός των ημετέρων επιτεύχθεν δια του Ναμία. Διαιτητής του αγώνος ήτο ο Ούγγρος κ.Καν .

εφημερίδα Μακεδονία, 8/4/1929

Με αυτή τη σύντομη ανακοίνωση, (κλικ στις φωτογραφίες για μεγαλύτερες αναλύσεις), στην εφημερίδα Μακεδονία της επόμενης μέρας, μαθαίνουμε για τον πρώτο επίσημο αγώνα της Εθνικής Ομάδας ποδοσφαίρου, που λαμβάνει χώρα στην Αθήνα την Κυριακή 7 Απριλίου 1929 ενάντια στην δεύτερη ομάδα της Ιταλίας.

Είχε προηγηθεί ένας αγώνας με την Σουηδία το 1920 στα πλαίσια της Ολυμπιάδας του Ελσίνκι που είχε λήξει με βαριά ήττα 9 – 0, αλλά η ομάδα που είχε αγωνισθεί δεν αποτελούσε «Εθνική Ομάδα» μιας και η Εθνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία δεν είχε δημιουργηθεί. Το 1926 η Ε.Π.Ο. και η Εθνική Ομάδα Ποδοσφαίρου γεννιούνται και 3 χρόνια μετά διοργανώνεται ο πρώτος επίσημος αγώνας της, που είδαμε στο ρεπορτάζ της Μακεδονίας. Ο αγώνας γίνεται μπροστά από 15.000 θεατές, σύσσωμο το υπουργικό συμβούλιο, την κόρη του Μπενίτο Μουσολίνι (Ιντα) και σύμφωνα με την εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» «θα αποτελέσει σημαντικό σταθμόν εις την ιστορίαν του ελληνικού ποδοσφαίρου, διότι για πρώτη φοράν εμφανίζεται επί του γηπέδου πραγματική εθνική ομάς σχηματισθείσα από ωργανωμένην ποδοσφαιρικήν ομοσπονδίαν».

Κατά την διάρκεια αυτού του ιστορικού αγώνα επετεύχθη και το πρώτο γκολ στην ιστορία της Εθνικής Ομάδας – σκόρερ ο Αλμπέρτο Ναχμία στο 60′. Αλλά ποιός ήταν ο Αλμπέρτο Ναχμία;

Φωτογραφίες του Α.Ναχμία σε στίβο και ποδόσφαιρο από το βιβλίο του Ν.Ζάικου, "Γ.Σ.Μακαμπή 1908-2010"

Ο Αλμπέρτο Ναχμία(ς) (που συχνά στον Τύπο εμφανίζονταν ως Ναμίας λόγω του h στο επώνυμο, ενώ το παρατσούκλι του ήταν Καλούμπας) γεννήθηκε το 1905 στην Θεσσαλονίκη. Αποτέλεσε από τους σημαντικότερους έλληνες ποδοσφαιριστές της δεκαετίας του 1920 και ιστορικό στέλεχος του Γ.Σ. Ηρακλή – του δεύτερου παλαιότερου αθλητικού συλλόγου της Θεσσαλονίκης, που ακόμα υπάρχει, μετά τον Γ.Σ.Μακαμπή. Κορυφαίος δρομέας των 100 μέτρων, 400 μέτρων με εμπόδια και σκυταλοδρομίας 4χ100 έφτασε σε επίπεδο που του επέτρεψε να προκριθεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού το 1924 στους οποίους δεν συμμετείχε μόνο λόγω της άρνησης της Ομοσπονδίας Στίβου να συμπεριλάβει μακεδόνες αθλητές στην αποστολή για οικονομικούς λόγους. Ταυτόχρονα αποτέλεσε αναπόσπαστο μέλος της βασικής ενδεκάδας της ποδοσφαιρικής ομάδας του Ηρακλή και από τους καλύτερους έξω δεξιά κυνηγούς της Ελλάδας. Οπότε όταν τον Φεβρουάριο του 1929 διοργανώθηκε δοκιμαστικός αγώνα στην Αθήνα για την σύνθεση της Εθνικής Ομάδας που θα αγωνίζονταν στον πρώτο διεθνή της αγώνα ο Ναχμία αποτέλεσε φυσική επιλογή. Η κάθοδος του πρέπει να υπήρξε επιτυχημένη μιας και στον αθηναϊκό τύπο της εποχής διαβάζουμε: «είνε πολύ καλός, ο μόνος ενδεδειγμένος δια την θέσιν του έξω δεξιά της εθνικής μας ομάδος» (Ελληνικός Ταχυδρόμος). Άλλωστε η φήμη του ήταν ήδη πανελλήνια μιας και ήδη από το 1927 σε ψηφοφορία του αθηναϊκού περιοδικού «Αθλητισμός» είχε συμπεριληφθεί στην πρώτη εξάδα των παικτών που θα έπρεπε να συμπεριληφθούν σε μια μελλοντική Εθνική Ομάδα, (φωτογραφία άνω δεξιά).

Η μικτή Θεσσαλονίκης το 1930/πηγή:Ν.Ζάικος "Γ.Σ.Μακαμπή"

Ο Ναχμία έλαβε μέρος και σε άλλους αγώνες της Εθνικής, ενώ συνέχισε να στελεχώνει με επιτυχία τον Ηρακλή στο πρωτάθλημα. Πέρα από τις προσωπικές του επιτυχίες στον στίβο οφείλουμε να αναφέρουμε την συμβολή, σαν κορυφαίος παίκτης, στην κατάκτηση της πρώτης διάκρισης του Ηρακλή στην ιστορία του, το πρωτάθλημα Θεσσαλονίκης του 1927. Επίσης ξεχωρίζει το γκολ που πέτυχε στον καθιερωμένο αγώνα της Μικτής Θεσσαλονίκης και Μικτής Αθηνών το 1930 που έληξε με νίκη 2 – 1 υπέρ της Θεσσαλονίκης. Σημειώνονται συμμετοχές του με την Μακαμπή όταν αυτή αγωνίζονταν με ξένες ομάδες, ενώ το 1936 επιλέχθηκε ως ένας από τους 19 σημαντικότερους αθλητές της πόλης για να τρέξει στην πρώτη λαμπαδηδρομία των Ολυμπιακών Αγώνων από την Ολυμπία στο Μόναχο. Μάλιστα για να μπορέσει να το κάνει αναγκάστηκε να τρέξει ως αθλητής του ΠΑΟΚ  μιας και τα εβραϊκά σωματεία της πόλης είχαν μποϊκοτάρει την λαμπαδηδρομία σε ένδειξη διαμαρτυρίας των διωγμών κατά των εβραίων από την Γερμανία.

Ο Ναχμία στρατεύεται κατά την διάρκεια του ελληνοιταλικού πολέμου όπως άλλοι 12.898 Ελληνες Εβραίοι. Μάλιστα γίνεται μέρος των 3.743 τραυματιών τους όταν τραυματίζεται στο μέτωπο και επιστρέφει στην Θεσσαλονίκη. Μετά τον πόλεμο πληροφορίες τον θέλουν να μεταναστεύει στο εξωτερικό αλλά συγκεκριμένες πληροφορίες για τον πρώτο σκόρερ της ιστορίας της Εθνικής Ομάδας δεν υπάρχουν.

Το κείμενο αυτό βασίστηκε ολοκληρωτικά σε ένα από τα καλύτερα ερευνητικά βιβλία που έχουν εκδοθεί τα τελευταία χρόνια. Μιλώ για το λεύκωμα «Γυμναστικός Σύλλογος Μακαμπή Θεσσαλονίκης. 1908 – 2010. Ελληνες Εβραίοι αθλητές και αθλήτριες. Η συμβολή της Θεσσαλονίκης» του καθηγητή Νίκου Ζάικου και έκδοση του Δήμου Θεσσαλονίκης. Το βιβλίο είναι εξαιρετικό και αξίζει παρουσίασης σε ξεχωριστή ανάρτηση – μέχρι τότε σας συμβουλεύω όμως να το προμηθευτείτε.

English

Today Greece landed it’s first goal ever during a game of the World Cup and contemporaneously won its first victory. This success gives us the opportunity to speak of the first difficult decades of Greek Football and the Greek National Team.

Today in the afternoon in the Panathinaikon stadium the National team of Italy won our team by 4 goals to one. The first half ended 1 – 0 in favor of the Italians. During the second half the Italians scored other 3 goals against one of ours, scored by Namias. The referree of the game was the Hungarian mr.Kan.

newspaper Makedonia, April 8th 1929

With this brief announcement in the newspaper Makedonia of the following day, (you may click all the photographs for larger versions), we learn of the first official game of the Greek National Football Team which takes place in Athens, Sunday the 7th of April 1929 against the second team of Italy.

There had already been a game with Sweden during the 1920 Helsinki Olympic Games that had ended with a heavy defeat 9 – 0, but the team that had played was not a «National Team» since the National Football Federation of Greece (EPO) had not yet been created. In 1926 EPO and the National Team are born and 3 years later their first official match is organized, as we saw in the piece in Makedonia. The game takes place in front of 15.000 spectators, the entire cabinet, Benito Mussolini’s daughter Ida and according to the newspaper Eleftheron Vima «is going to be an important landmark in the history of greek football, because for the first time we see a real national team, composed by an organized football federation».

During this historic game the very first goal in the history of the National Team was scored by Alberto Nahmia in the 60th minute. But who was Alberto Nahmia ?

Photos of Nahmia in track and football events in N.Zaikos book "S.C.Maccabi"

Alberto Nahmia(s) (who often appeared in the greek Press as Namias due to the «h» in his surname, while his nickname was Kaloumba) was born in 1905 in Salonica. He is one of the most important greek football players during the 20’s and a prominent member of the S.C.Iraklis – the second oldest existing sports club of Salonica after S.C.Macabbi. A top track and field athlete excelling in the 100 sprint, 400 hurdles and 4×100 relay he reached a level that allowed him to qualify for the Paris 1924 Olympic Games; only the refusal of the Greek Federation to allow macedonian athletes to participate for economic reasons prevented him from traveling. Contemporaneously he is an irreplaceable member of the football club of Iraklis and one of the best right outside forwards of Greece. So when in February of 1929 trials were held in Athens for the composition of the first National Team to compete in its first game, Nahmia was the natural choice. His trip to Athens must have been highly successful since in the athenian Press of the era we read: «he is very good, the only choice for the position of right outside forward of our national team» (Ellinikos Tachydromos). Nahmia was already famous throughout Greece as one can guess from the fact that in 1927 when he was voted into in the top 6 players that should be included in a future National team, in a poll conducted by the sports magazine Athlitismos.

Nahmia in the Varsity Salonica in 1930/source: "S.C.Maccabi", Ν.Zaikos

Nahmia took part also in other games with the national team of Greece, while he continued his successful career with Iraklis. Besides his personal achievements in the track, one must note his contribution as a key player in the first success of F.C.Iraklis, the championship of Salonica in 1927. A special place holds the goal he scored in the games of Varsity Salonica against Varsity Athens in 1930, ending with a 2 – 1 win for Salonica. He also participated in games of F.C.Macabbi when she played with foreign teams, while in 1936 he was one of the 19 most important athletes of Salonica chosen to take part in the first ever Olympic Torch relay from Olympia to Munich housing the 1936 Olympic Games. To be able to do that he was forced to participate as an athlete of PAOK since the Jewish clubs of the city boycotted the event in protest of the jewish pogroms organized by the nazi Germany.

Nahmia is drafted after the italian invasion of 1940 like 12.898 Greek Jews. He becomes part of their 3.743 injured when he is injured in the front and returns to Salonica. He survives the war and he is said to have emigrated abroad but specific information over the scorer of the first goal in the history of the Greek National Team do not exist.

This post is based entirely on one of the best research books to have been published in the past years. I’m refering to «Sports Club Maccabi Salonica. 1908 – 2010. The contribution of Salonica» by Prof.Nikos Zaikos and published by the Municipality of Salonica. The book is excelent and deserves a thorough presentation is a separate post – until then I advise those of you interested to buy it.

H τριλογία Σαλέμ: Ραφαέλ Σαλέμ, μαθηματικός/ The Salem trilogy: Raphael Salem, mathematician

Eλληνικά (english translation follows)

Ο Ραφαέλ Σαλέμ αποτέλεσε τον λόγο που ξεκίνησε αυτή η τριλογία όταν επισκέφθηκα ένα ιστότοπο του Πανεπιστημίου St.Andrews όπου αναφέρονταν οι μεγαλύτεροι μαθηματικοί ανα χώρα γέννησης. Στην Ελλάδα, μετά τους κλασσικούς της αρχαιότητας, υπήρχαν μόνο τα ονόματα των Τσαχίτ Αρφ και  του Ραφαήλ Σαλέμ, ενώ η συνειδητοποίηση οτι πατέρας του ήταν ο γνωστός Εμμανουέλ Σαλέμ ξύπνησε το ενδιαφέρον μου.

Το πρώτο κομμάτι για την Οικία Σαλέμ στην Θεσσαλονίκη εδώ.
Ο πατέρας του Εμμανουέλ Σαλέμ, επιφανής δικηγόρος και homme d’influence της Θεσσαλονίκης εδώ.

Το σπίτι όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Θεσσαλονίκη/ Πηγή: Ραδάμανθυς

Ο Ραφαέλ Σαλέμ γεννιέται στην Θεσσαλονίκη, στην «Οικία Σαλέμ» της οδού Βασ.Ολγας στις 7/11/1898 που είδαμε εδώ σε μια από τις πιο επιφανείς σεφαραδίτικες οικογένειες της πόλης, γιος του Εμμανουέλ και της Φορτουνέ. Παρά την γαλλική παιδεία της οικογενείας γράφεται στο ιταλικό γυμνάσιο και ζει στην πόλη μέχρι το 1914 όταν ο Εμμανουέλ Σαλέμ στέλνει την οικογένεια του στο Παρίσι. Εκεί ολοκληρώνει το Γυμνάσιο που είχε ξεκινήσει στην Θεσσαλονίκη και αποκτά το Πτυχίο της Νομικής παρά την κλίση του στα μαθηματικά. Αν και αρχικά εργάζεται ως διευθυντής μιας μεγάλης γαλλικής τράπεζας, σύντομα αποκτά πτυχίο Μηχανικού και αργότερα ένα διδακτορικό στα Μαθηματικά, χάρη στην πίεση φίλων που είχαν δει το ταλέντο του.

Με την έναρξη του Β’ΠΠ επιστρατεύεται και βρίσκεται στην Αγγλία ως μέλος της αγγλογαλλικής επιμελητείας και έτσι καταφέρνει να φυγαδεύσει την οικογένεια του, (το  1923 παντρεύεται την Αντριανα Τζεντίλι ντι Τζιουζέπε και μεταξύ των 3 παιδιών του βρίσκουμε τον Λιονέλ Σαλέμ, επιφανή πανεπιστημιακό καθηγητή που δραστηριοποιήθηκε στην Χημεία και στην εκλαΐκευση της επιστήμης), πριν την είσοδο των γερμανών. Δυστυχώς η μητέρα του, η αδερφή του, ο άντρας της και ένας από τους δυο γιούς τους δεν γλυτώνουν και χάνονται ανάμεσα στα 6.000.000 δολοφονηθέντων εβραίων.

ο Ραφαέλ Σαλέμ /Πηγή: προσωπ.αρχείο

πηγή: Πανεπ.Ρουέν

Το 1941 ο Ρ.Σαλέμ μεταναστεύει στις ΗΠΑ όπου διδάσκει ως λέκτορας και μετέπειτα ως καθηγητής στο γνωστό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης MIT – επίσης γίνεται επισκεπτών καθηγητής στο Χάρβαρντ και στο Στάνφορντ. Αποκτά έδρες τόσο στο Πανεπιστήμιο της Καέν, όσο και στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης όπου και εγκαθίσταται μετά το 1955. Παράγει σημαντικό έργο στην μελέτη της ανάλυσης Φουριέ (ο j95 εξηγεί γιατί είναι σημαντική εδώ) που αποτελεί το επίκεντρο της καριέρας του, ενώ εισάγει την ιδέα των τυχαίων μετρήσεων στην αρμονική ανάλυση. Προς τιμή του άλλωστε ονομάζονται οι αριθμοί Σαλέμ, (πληροφορίες εδώ και αναλυτική μαθηματική παρουσίαση εδώ), ενώ η μνήμη του διαιωνίζεται από το Εργαστήριο Μαθηματικών «Ραφαέλ Σαλέμ» του Πανεπιστημίου της Ρουέν, (ιστότοπος). Ιδιαίτερα γνωστό είναι το Βραβείο «Ραφαήλ Σαλέμ» (Prix Salem) που απονέμεται σε μαθηματικούς που ασχολούνται με την Μιγαδική και Αρμονική Ανάλυση και μάλιστα ο πρώτος βραβευθείσας ήταν ο Νικόλαος Βαρόπουλος, ενώ το 1980 απονεμήθηκε στον γνωστό μαθηματικό Στυλιανό Πηχωρίδη. Στο τέλος ας σημειώσουμε οτι μεταξύ των συνεργασιών του συμπεριλαμβάνεται και ο Νόρμπερτ Βίνερ, διεθνώς γνωστός ως πατέρας της επιστήμης συστημάτων/cybernetics, με τον οποίο έγραψαν ορισμένες κοινές εργασίες και ο οποίος έτυχε και αυτός να είναι εβραίος αλλά ασκενάζι.

πηγή:Πανεπ.St.Adrews

Προφανώς δεν τον γνώρισα αλλά αν κάτι μου έκανε εντύπωση τόσο στην έρευνα, όσο και αλληλογραφώντας με άτομα που τον γνώρισαν οι ίδιοι ήταν οτι το γεγονός οτι όλοι θέλησαν να τονίσουν την ζεστασιά του χαρακτήρα του και το χιούμορ του, γεγονός που τον έκανε ιδιαίτερα αγαπητό. Αν οι φωτογραφίες του αντανακλούν τον χαρακτήρα του, τότε αυτά τα άτομα αλλά και οι φίλοι του δεν πρέπει να είχαν και άδικο και ο οικογενειάρχης και φίλος Σαλέμ ήταν ισάξιος του διεθνούς φήμης επιστήμονα Σαλέμ.

Ο Ραφαήλ Σαλέμ, εκτός και αν η μελλοντική έρευνα μας επιφυλάσσει επιπλέον εκπλήξεις, πρέπει να είναι ο κορυφαίος θετικός επιστήμονας που ανέδειξε η εβραϊκή κοινότητα της χώρας μας, ενώ πρέπει να είναι ο κορυφαίος μαθηματικός που γεννήθηκε στον ελλαδικό χώρο μετά τους αρχαίους. Στα σίγουρα πάντως είναι ο κορυφαίος Θεσσαλονικιός μαθηματικός όλων των εποχών και από τους σημαντικότερους επιστήμονες της νεώτερης ιστορίας της.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να διαβάσετε την βιογραφία του στα γαλλικά εδώ και μια πιο σύντομη εδώ.

Ο τάφος του Ρ.Σαλέμ και της γυναίκας του/πηγή: wikimedia

//–//

English

Raphael Salem has been the reason that this trilogy started when I visited a site of St.Andrews University where the most important mathematicians of all times were listed by country of origin. In Greece, after the classics of Ancient Greece, there were only the name of Cahit Arf and Raphael Salem, while when I realized that his father was the famous Emmanuel Salem my interest peaked.

More on the Salem Mansion in Salonica he was born and raised here.
More on Emmanuel Salem, prominent lawyer and homme d’influence of Salonica here.

The house in Salonika in which he was born and raised/Source: Radamanth

Raphaël Salem is born in Salonica, in the «Salem Mansion» of Vas.Olgas str. on November, 7th 1898 which we already saw in this post in one of the most prominent and cosmopolitan sefardic families of the city, son of Emmanuel and Fortunée. Despite the predominant french culture he enlists in the italian gymnasium and lives in the city until 1914 when Emmanuel Salem sends his family to Paris. He completes high school there and he obtains a degree in Law despite his propensity towards math. Initially he becomes a manager in a bank but soon he obtains a degree in Engineering and later a PhD in Math thanks to the pressure of friends who had recognized his talent.

After the beginning of WW2 he joins the Army and finds himself in England as part of the anglofrench cooperation project and he manages to help his family, (he gets married in 1923 with Adriana Gentili di Giuseppe and fathers 3 kids, one of them is the prominent Chemistry Professor Lionel Salem), escape before the germans enter Paris. Unfortunately his mother, his sister, her husband and one of their two sons do not make it and are lost among the 6.000.000 slain Jews.

Raphael Salem/source:personal archive

source:Univ.Ruen

In 1941 R.Salem emigrates to the US where he teaches initially as a lecturer and later as a professor in the famous Massachusetts Institute of Technology MIT; he also becomes visiting professor in Harvard and Stanford. He also obtains a chair in Caen and in the University of Sorbonne where he eventually settles in 1955. His work and contributions evolve mainly around the Fourier analysis (greek blogger j95 has a nice piece here), while he introduces the idea of random measurements in  harmonic analysis. The Salem Numbers are named after him, (more information here and analytical mathematical presentation here), while his memory is perpetuated by the Laboratory of Mathematics «Raphael Salem» of the University of Rοuen, (website). The Salem Prize (Prix Salem) is an especially prestigious prize awarded to mathematicians whose work is the same as Salem’s, ie Complex and Harmonic Analysis and the first winner was Nicolaos Varopoulos, while in 1980 was awarded to the noted greek mathematician Stylianos Pichoridis. Among his most important collaborations were the joint papers he wrote with Robert Wiener, father of cybernetics who incidentally was also a Jew but an askenazi one.

source:Univ.St.Andrews

I obviously never met him but if something struck me during research but also corresponding with persons who had met him personally was the fact that everybody wished to stress the warmth of his character and sense of humor, fact that made him especially popular. If his pictures reflect also of his character, then these persons and his friends were not wrong and the family man and friend Salem was equal to the internationally known scientist Salem.

Raphael Salem, unless future research proves us wrong, must be the greatest positive scientist ever to have come out of the Jewish community of this country, while he most probably must be the greatest mathematician born in the greek world after the ancient times. But for sure he is the most important mathematician ever to have been born in Salonica and one of the most important scientists of her modern history.

The tomb of Raphael Salem and his wife/source:wikimedia

Η τριλογία Σαλέμ: ο Εμμανουέλ Σαλέμ/The Salem trilogy: Emmanuel Salem

Ελληνικά (english translation follows)

Στην προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στην Οικία Σαλέμ και στην καταγωγή της οικογενείας – σταματήσαμε στον Εμμανουέλ Σαλέμ με τον οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα.

Η ιστορία της Οικίας Σαλέμ στην Θεσσαλονίκη εδώ.
Η ιστορία του γιού του Ραφαέλ Σαλέμ, διεθνούς φήμης μαθηματικού εδώ.

Το σπίτι στο οποίο έζησε από το 1887 μέχρι το 1914 στην Β.Ολγας

Ο Εμμανουέλ Σαλέμ γεννιέται το 1859 στην Θεσσαλονίκη με πατέρα τον ραβίνο Ραφαέλ Σαλέμ, ενώ τα πρώτα του βήματα ως δικηγόρος τα κάνει δίπλα στο γραφείο του Γιοντατζιόν Γενί, ενώ συνέχισε με τον μεγάλο ιταλό δικηγόρο και πρόξενο της Ολλανδίας avv.Grac(c?)i. Το 1879 πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη για να πάρει και τυπικά το δίπλωμα από την Νομική Σχολή και σύντομα αναδεικνύεται όχι μόνο ως ηγετικό στέλεχος της εβραϊκής κοινότητας αλλά και ως ο πιο σημαντικός νομομαθής της Θεσσαλονίκης και ανάμεσα στους μεγαλύτερους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα θέματα του Διεθνούς Δικαίου. Η επιρροή του στην πόλη είναι εμφανής από το γεγονός οτι το όνομα του εμφανίζεται σε όλες τις ιδρυτικές πράξεις των μεγάλων έργων υποδομής της πόλης που εξευρωπαΐζονταν γρηγορότερα από κάθε άλλη πόλη στα Βαλκάνια – στις καινούργιες εταιρίες υδάτων, φωταερίου, ηλεκτροδότησης, τραμ αλλά και σε μεγάλες επιχειρήσεις όπως στην ίδρυση της Τράπεζας Θεσσαλονίκης (Banque de Salonique) το 1888 της οποίας μετείχε στο διοικητικό συμβούλιο από το 1891 μέχρι το 1937 και διοικητικός διευθυντής από το 1918. Ταυτόχρονα πρωτοστατεί στην δημιουργία του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και γίνεται ο πρώτος γενικός γραμματέας του, (το τριουμβιράτο αποτελούνταν από τον τούρκο πρόεδρο, τον έλληνα χριστιανό ταμία και τον Ε.Σαλέμ, ενώ η επίσημη γλώσσα είναι η γαλλική – ενδειξη του κοσμοπολιτισμού της πόλης).

4γλωσση ανακοίνωση του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στα γαλλικά, ελληνικά αριστερά και τουρκικά και λαντίνο δεξιά (ισπανοεβραϊκά με εβραϊκούς χαρακτήρες) /Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας

Η Παλαιά Ηλεκτρική Εταιρία της Θεσσαλονίκης/ H.Πετρόπουλος

Aξίζει να σημειωθεί η συμμετοχή του στο εντυπωσιακό δίκτυο ιδρυμάτων πρόνοιας της πόλης, (νοσοκομείο, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη απόρων, φρενοκομείο, μαιευτήριο, ορφανοτροφεία, ταμεία προικοδότησης απόρων κοριτσιών κ.α.), ενώ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ίδρυση του Ορφανοτροφείου Αλλατίνι το οποίου κτίριο υπάρχει ακόμα και σήμερα στην Θεσσαλονίκη στην οδό Βελισσαρίου.

Αποκορύφωμα της καριέρας του μπορεί να θεωρηθεί η συμμετοχή του σε διεθνείς συζητήσεις όπως η Συνθήκη της Λωζάνης, ενώ αξίζει τον κόπο να αναφερθώ και στην κλήση του να συμμετάσχει στην επιτροπή που να αναμόρφωνε την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1908 αν και οπαδός του Σουλτάνου και όχι των Νεότουρκων. Για τις

Η Banque de Salonique σήμερα στην Θεσσαλονίκη/πηγή:Ραδάμανθυς

υπηρεσίες του στις διαμάχες Βατικανού-Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο Πάπας Λέων ΙΙΙ τον έχρισε μέλος του Τάγματος της Αγίας Έδρας του Πίου ΙΧ το 1889, ενώ ελαβε τιμητικές διακρίσεις από την Αυστροουγγαρία, την Ιταλία, την Γαλλία, το Βέλγιο, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την Τουρκία – η Ελλάδα τον τίμησε απονέμοντας τον Ταξιάρχη (;) του Τάγματος του Σωτήρα, (από αυτό υποθέτουμε οτι ο Ε.Σαλέμ επέλεξε και την ελληνική ιθαγένεια μετά το 1913). Αποτελεί ενδεικτικό της πανευρωπαϊκής φήμης του οτι εργασίες του δημοσιεύονταν τακτικά στο Journal de Droit International Prive για πολλά χρόνια μεταξύ 1888 και 1901, ενώ η δικονομική του γνώμη αναφέρεται ως έγκυρη πηγή από τον ίδιο τον γάλλο πρωθυπουργό Ribot σε συνέλευση του γαλλικού κοινοβουλίου σε μια προσπάθεια να ηρεμήσει την κοινή γνώμη σε μια δημόσια υπόθεση της εποχής.

Ενα γεγονός που προσωπικά βρήκα ενδιαφέρον είναι οτι το όνομα του εμφανίζεται και σε μαρτυρίες χριστιανών σαλονικιών οι οποίοι έφτασαν στην πόλη μετά την αναχώρηση του, ενδεικτικό της φήμης και κληρονομιάς του ως homme d’influence. Ο Κώστας Τομανάς, ο οποίος ανήκει σε αυτό το μεταναστευτικό κύμα, μιλάει για τον Εμμανουέλ Σαλέμ ως άνθρωπο αξεπέραστου κύρους και βαθύτατης ευγένειας και αναφέρεται στην κόντρα του με τον Εμμανουέλ Καράσσο ηγετικό στέλεχος των Νεότουρκων.

Η συναγωγή "Don Isaac Abravanel" των σεφαραδιτών του Παρισιού/Al Syete

Ο Ε.Σαλέμ τα τελευταία χρόνια της ζωής του μεταναστεύει στο Παρίσι και συνεχίζει να ασχολείται με την δικηγορία αλλά και με μεγάλες επιχειρήσεις – πέρα από την Τράπεζα Θεσσαλονίκης βρήκα το όνομα του μέχρι και στην επιχείρηση του Χρηματιστηρίου του Καΐρου Salonica Tobacco Company. Γίνεται, επίσης, πρόεδρος της Αδελφότητας Σαλονικιών Εβραίων, (η οποία  αργότερα ενώθηκε με την Λατρευτικό Σύλλογο Ανατολίτων του Παρισιού των εβραίων τουρκικής καταγωγής για να δημιουργήσουν την Λατρευτική Ενωση Σεφαραδιτών), αλλά και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Alliance Universelle Israelite και του Μεγάλου Συμβουλίου της Συνόδου των Ισραηλιτών της Γαλλίας.  Πεθαίνει τον Φεβρουάριο του 1940 στο Παρίσι, ενώ η γυναίκα του Φορτουνέ του έχει χαρίσει ένα κορίτσι και ένα αγόρι, τον Ραφαήλ Σαλέμ. Αλλά με αυτόν θα ασχοληθούμε στο τρίτο μέρος της τριλογίας μας.

Σημαντικό κομμάτι αυτού του άρθρου βασίστηκε στην εργασία της αναπληρώτριας καθηγήτριας της Νομικής του Αριστοτελείου Στέλλας Σαλέμ για το Παγκόσμιο Συνέδριο Εβραίων Νομικών που έγινε το 1998 στην Θεσσαλονίκη, ενώ τα υπόλοιπα είναι προέρχονται από το Ιστορία των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης του Ι.Νεχαμά, τα βιβλία του Κ.Τομανά και το προσωπικό μου αρχείο – οι φωτογραφίες είναι του ραδάμανθυ.

English

In our previous post we mentioned the Salem Mansion and the origin of the family – we stopped with Emmanuel Salem who will be the subject of  today’s post.

Τhe history of the Salem Mansion in Salonica here.
The history of his son Raphael Salem, famous mathematician here.

The house where he lived from 1887 to 1914 in Vas.Olgas avenue

Emmanuel Salem is born in 1859 by rabbi Raphael Salem and he orients himself in Law. His first steps are in Yodajon Yeni’s office and he continues with the great italian lawyer and consul of The Netherlands avv.Grac(c?)i. In 1879 he obtains the Law degree in Constantinople and soon distinguishes himself not only a leading member of the Jewish Community but also as the most prominent jurist of Salonika and among the most prominent in the entire Ottoman Empire in matters of International Law. His influence in the city can be seen in his name involved in the founding acts of all major infrastructure enterprises which bring Salonica close to Western Europe faster than any other city in the Balkans – the new water company, gas company, tram, electric company but also in major corporations like the founding of the Banque du Salonique in which he became part of the board in 1891 and acted as the executive director from 1918 until 1937. He also plays a major part in the founding of the first Lawyer Association of Thessaloniki and became its first general secretary, (the triumvirate consisted by the turkish president, the greek christian teller and E.Salem as general secretary, with the official language being French; indicative of the cosmopolitan city).

4language announcement by the Lawyer Association of Salonika in french and greek on the left and turkish and ladino (judeospanish with jewish characters) on the right/ Istoriko Arhio Makedonias

The Old Electric Company of Thessaloniki/Ε.Petropoulos

He was also involved in the impressive network of welfare organizations of the Jewish Community, (hospital, medical aid to the indigent, mental institution, dowry aid and others), with a decisive impact on the founding of the Allatini Orphanage whose building still stands today in Thessaloniki in Velissariou street.

Banque de Salonique today in Salonica/source:Radamanth

The pinnacle of his career is considered his involvement in the post-WW1 negotiations like the Lausanne Treaty, while it should also be noted his invitation to participate in the committee to reform the Ottoman Empire in 1908 although he favored the Sultan than the Young Turks. For his services in a Vatican – Ottoman Empire dispute it was conferred to him the Order of the Holy See of Pius IX by Pope Leo III in 1889. He was awarded honors by many countries which included the AustroHungarian Empire, Italy, France, Belgium, the Ottoman Empire, Turkey, while Greece conferred on him the Order of Savior, (from this we deduct that he also had the greek citizenship). It is indicative of his paneuropean fame the fact that not only did he publish regularly in the Journal de Droit International Prive between 1888 and 1901 but his juridical opinion was cited by the Prime Minister of France Ribot during a meeting of the french Parliament in an effort to calm public opinion in a high-profiled case of the era.

A fact that I found interesting is that his name appears in testimonies of christian thessalonians who arrived in the city after his departure, indicative of his reputation and legacy of this «homme d’influence». Kostas Tomanas, who belongs in this migratory wave, speaks of Emmanuel Salem as a man of incomparable status and of a noble soul and refers to his antagonism with Emmanuel Carasso, a leading member of the Young Turks.

The synagogue in Paris of the Salonican Jews/El Syete

E.Salem passed the latter part of his life in France where he emigrated in Paris and continued to practice Law and be involved in major enterprises as we saw before; besides Banque de Salonique, I managed to find his participation even in the Cairo Stock Exchange listed Salonica Cigarette Company. He became the president of the Salonican Jews Brotherhood, (which was to merge with the Religious Association of Easterners of Paris of Jews with ottoman origin to create the Religious Sephardic Association of Paris) and board member of the Alliance Universelle Israelite and the Great Counsil of the  French Jews. He dies in February of 1940 in Paris, while his wife Fortunè gave him a girl and a boy named Raphael Salem. But he will be the object of our next installment.

much of this article is based on the work by Assistant Professor of the Law Faculty Mrs.Stella Salem for the International Conference of Jewish Lawyers and Jurists which took place in Salonica in 1998. The rest is based in Nehama’s History of the Jews of Salonica, Kostas Tomanas books and my personal collection – the photos belong to radamanth.

Μορφές του Ελληνικού Εβραϊσμού: Σαμ Προφέτα/ Portraits of Greek Jewry: Sam Profeta

English excerpt:

A few days ago the panhellenic Jewish Youth camp began and Jews from all over Greece gathered to the, unarguably, most successful Jewish happening. A major part of the history of the Kataskinosi has been played by Sam Profeta and to his honour I dedicate this post which tells of his story beginning from the poor streets of Rezi Vardar in Salonica, to the medical experiments in Auschwitz and later on in Gusen II, Mathausen. After the war Sam Profeta, shaken by an incident in Auschwitz where he witnessed a small girl asking her mother on their destination, he keeps faith to his promise of dedicating his life to children. For decades and decades Sam Profeta was behind every children initiative in the Jewish Community of Salonica and through the Jewish Camp, he touched the lives of generations of young Jews earning to be known by everyone not as Sam Profeta but as Uncle Sam. A humble person with an extraordinary legacy – I think you can see it in his eyes in the picture of him at the bottom, (he’s the guy in the left). To read the article in english use this service.

Ελληνικά

Πριν λίγες μέρες μικροί εβραίοι και εβραίες από όλη την Ελλάδα βρέθηκαν όπως κάθε χρόνο στις παιδικές κατασκηνώσεις που διοργανώνει η Κοινότητα της Θεσσαλονίκης εδώ και 50 χρόνια. Με αφορμή τις παιδικές κατασκηνώσεις θεώρησα απαραίτητο να αναφερθώ σε μια από τις μεγαλύτερες μορφές του Ελληνικού Εβραϊσμού μεταπολεμικά, το Σαμ Προφέτα – γνωστό σε όλους τους έλληνες εβραίους ως Θείος Σαμ. Έναν απλό άνθρωπο, χαμηλών τόνων που δεν μπορούμε να ισχυριστούμε οτι ήταν κάτι «ιδιαίτερο» αλλά κατά την ταπεινή μου άποψη αποτελεί από τους ανθρώπους που χωρίς αυτόν ο Ελληνικός Εβραϊσμός θα ήταν απίστευτα φτωχότερος. Πηγές αυτού του άρθρου είναι τόσο η μαρτυρία του στην Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, αποσπάσματα της οποίας θα χρησιμοποιήσω, αλλά και οι αναμνήσεις δικές μου και άλλων εβραίων που τις μοιράστηκαν με εμένα όταν προετοιμαζόμουν για το άρθρο.

Σαλονικείς εβραίοι κατευθύνονται προς τα βαγόνια επί της οδού Εγνατία/ Πηγή:ΥπΕξ

Ο Σαμ Προφέτα γεννήθηκε το 1914 στο στο Ρεζί Βαρδάρ, φτωχοσυνοικία της Θεσσαλονίκης. Μένοντας ορφανός από πατέρα σε ηλικία 2 μηνών, δουλεύει παραγιός σε μπακάλικο μέχρι να τελειώσει την τετάρτη Δημοτικού και μετά αρχίζει και δουλεύει σε κινηματογράφους πουλώντας καραμέλες – στην αρχή στο Ιλιον στο Βαρδάρι και από 14 χρονών στο Αττικό με μια διακοπή το 1935 για το στρατιωτική θητεία στο περίφημο «Σύνταγμα Κοέν»,το 50ο σύνταγμα πεζικού της Θεσσαλονίκης που έδρευε και έδινε το όνομα του στο πεδίο του σημερινού Γ’ Σώματος Στρατού. Στην Κατοχή συνεχίζει να δουλεύει στο Αττικόν ως φροντιστής/ταξιθέτης/υποβολέας στον αθηναϊκό θίασο του Σπυρόπουλου με τον Β.Αυλωνίτη. Μάλιστα με την ίδρυση των γκέτο στην Θεσσαλονίκη ο Σπυρόπουλος προσπαθεί να το βοηθήσει να διαφύγει στην Αθήνα αλλά ο Σαμ Προφέτα αρνείται λέγοντας:

«Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόταση σας. Οσο ζω δε θα σας ξεχάσω ποτέ. Πρέπει όμως να λάβετε υπόψη οτι εμείς οι Εβραίοι έχουμε δυο θρησκείες. Πρώτα την οικογένεια μας και μετά τον Θεό. Και εγώ δε μπορώ να αφήσω την μάνα μου που όλη της τη ζωή αγωνίσθηκε σκληρά για να μας μεγαλώσει.»

Μετά από μερικές μέρες ξεκινάνε οι εκτοπίσεις και ο Σαμ Προφέτα βρίσκεται σε ένα βαγόνι για ζώα του ΟΣΕ που ξεκινούσε από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Θεσσαλονίκης για ένα ταξίδι 8 ημερών τον Απρίλιο του 1943 προς το Αουσβιτς Μπιρκενάου, μοιράζομενος την μοίρα άλλων 48000 σαλονικιών. Μέσα σε λίγες ώρες από την άφιξη του είχε ήδη χάσει την μητέρα του και τις δυο αδελφές του αφού οδηγήθηκαν αμέσως στους θαλάμους αερίων και μετά στα κρεματόρια.

Οπως ο ίδιος διηγείται:

Mας φόρεσαν κάτι ριγωτές στολές και μας χάραξαν με τατουάζ έναν αριθμό στο αριστερό μας χέρι. Ο δικός μου αριθμός είναι ο «111.383«. Mας κράτησαν δέκα μέρες καραντίνα. Ρωτήσαμε τους κάπο, που ήταν Πολωνοί ή Γερμανοί ποινικοί κατάδικοι, πότε θα ανταμώσουμε τους δικούς μας. Αυτοί γελούσαν ειρωνικά, μας έδειχναν τα κρεματόρια με τα ψηλά φουγάρα που έβγαζαν συνέχεια καπνό και μας έλεγαν: «Εκεί είναι οι συγγενείς σας». […] Άρχισαν να μας βάζουν σε σκληρές δουλειές. Κουβαλούσαμε βαγόνια με χώματα, σπάγαμε πέτρες, ανοίγαμε δρόμους. Η τροφή ελάχιστη. Έτσι σε μια βδομάδα ήσουν πια έτοιμος για το φούρνο, γιατί συχνά, ιδιαίτερα όταν έφταναν καινούργιες αποστολές, έκαναν διαλογές κι εξόντωναν τους παλιότερους κατάδικους που είχαν εξαντληθεί από τις βαριές δουλειές.

Η στιγμή όμως που τον σημαδεύει αφορά ένα μικρό παιδί:

Παιδιά στο Αουσβιτς /Πηγή:ΥπΕξ

Σε μια απ’ αυτές τις νέες αποστολές, που έφταναν συνέχεια, είδα μια μάνα να κρατά ένα μωρό στην αγκαλιά και να σέρνει απ’ το χέρι ένα άλλο μεγαλύτερο παιδί που ρωτούσε: «Μαμά, πού θα μας πάνε;» Κι εκείνη απάντησε: «Πρώτα θα κάνουμε μπάνιο κι ύστερα θα συναντήσουμε το μπαμπά, τον παππού, τη γιαγιά και τους άλλους».
Σήκωσα τότε τα μάτια στον ουρανό και άρχισα να παρακαλάω τον Θεό λέγοντας: «Θεέ μου μπορεί εμείς οι μεγάλοι να φταίμε και να μας καταδικάζεις. Κάνε όμως το θαύμα σου για αυτά τα παιδιά». Παρακάλεσα και τον Χριστό που αναστήθηκε, καθώς και όλους τους θεούς κάθε θρησκείας που γνώριζα, μέχρι και τον Βούδα, για να σωθούν τουλάχιστον τα παιδιά.Κι είπα ακόμα οτι αν κατά λάθος βγω ζωντανός από δω, θα αφιερώσω τη ζωή μου στα παιδιά.

Λίγο καιρό μετά μεταφέρεται στο Αουσβιτς, «που μπροστά του το Μπίρκεναου ήταν παράδεισος» όπως αναφέρει. Εκεί, μαζί με άλλους οδηγείται στο διαβόητο Μπλοκ 10 που ήταν το μέρος όπου λάμβαναν μέρος τα ιατρικά πειράματα στους κρατούμενους. Υπήρξε ο μόνος από εκείνη την συγκεκριμένη ομάδα που επέζησε αλλά αυτά τα πειράματα του στέρησαν την δυνατότητα να κάνει την δική του οικογένεια. Δεν γνωρίζουμε ποιος ακριβώς έκανε τα πειράματα στην περίπτωση του Σαμ Προφέτα αλλά από τις περιγραφές πιθανολογείται οτι ευθύνεται ο Χορστ Σούμαν.

Από την δίηγηση του στο Άουσβιτς διηγείται διάφορες ιστορίες – χαρακτηριστικά αναφέρω την απελευθέρωση του από τους Αμερικανούς στο στρατόπεδο Γκούσεν ΙΙ, παράρτημα του Ματχαουζεν:

Οσο οι γερμανοί έβλεπαν πως χάνουν τον πόλεμο, τόσο αγρίευαν. Δεν θα ξεχάσω έναν που κάθε μέρα έρχονταν, μ’ εδερνε χωρίς λόγο, κι έφευγε. Έκανε το κέφι του.

Επιζώντες στο Ματχαουζεν-Γκούσεν ΙΙ/Πηγή:wikimedia

Στις 18 ιανουαρίου του 1945 εκκενώσαν το Άουσβιτς, γιατί πλησίαζαν οι Ρώσσοι. Μας πήγαν πεζοπορία δυο μέρες ως το Γκλάιβιτς, εκτελώντας όποιον δεν μπορούσε να περπατήσει. Aπό κει μας φόρτωσαν σε βαγόνια, με 25 κάτω από το μηδέν, και μας μοίρασαν σε διάφορα στρατόπεδα. Εγώ απελευθερώθηκα από τα αμερικανικά στρατεύματα στο Γκουζεντσβάι της Αυστρίας, που είναι παράρτημα του στρατοπέδου Μαουτχάουζεν. Εγώ είχα φτάσει στα όρια της εξάντλησης. […] Όταν ήρθαν οι Αμερικάνοι και μάζευαν τα πτώματα, με πέρασαν κι εμένα για πεθαμένο. Είδαν όμως ότι οι σφυγμοί μου χτυπούσαν ακόμη και κατάλαβαν πως ζω. Εγώ είδα τους φίλους να στέκονται πάνω μου και να μου φωνάζουν: «Ξύπνα, Σάμη! Λευτερωθήκαμε! Μη μας αφήνεις τελευταία ώρα!» Κρατούσαν μια ελληνική σημαία που έφτιαξαν με κουρέλια που μάζεψαν από εδώ κι από εκεί και τραγουδούσαν τον εθνικό μας ύμνο: «χαίρε, ω, χαίρε ελευθεριά». Ήμουν, όπως μου είπαν αργότερα, 28 κιλά. Oι Αμερικανοί με περιποιήθηκαν καλά επί τρεις μήνες, με ορούς και αποστειρωμένο αίμα. Όταν συνήλθα και στάθηκα στα πόδια μου, μ’ έστειλαν στη Γαλλία, όπου έγινα τελείως καλά, και ύστερα γύρισα στην αγαπημένη μου Ελλάδα, φιλώντας το χώμα της και κλαίγοντας από χαρά.

Η επιστροφή στην Θεσσαλονίκη υπήρξε τραυματική – όχι μόνο είχε χάσει την μητέρα του και την οικογένεια του αλλά ολόκληρη η πόλη είχε πλεον αλλάξει μετά την μαζική εξόντωση 55.000 εβραίων σαλονικιών. Οι επιζώντες ζουν σε παραπήγματα αφού είτε το σπίτι τους είχε καταστραφεί, είτε είχε οικειοποιηθεί από τους 12.000 μεσεγγυούχους δωσίλογους – ενώ οι τάφοι των οικογενειών τους λεηλατούνται από τυμβωρύχους και οι ταφόπλακες χρησιμοποιούνται σε κρατικές και ιδιωτικές κατασκευές. Τραγικά, τα ιατρικά πειράματα που υπέστη στο Αουσβιτς τον γλυτώνουν από την επιστράτευση για να πολεμήσει στον Εμφύλιο, ενώ ο ίδιος ζει μαζί με μια άλλη οικογένεια σε ένα σπίτι που νοικιάζουν για τα πρώτα χρόνια.

Σύντομα ξαναπιάνει δουλειά στους κινηματογράφους και γίνεται μέλος σε ένα από τα δυο «μπουλούκια» που είχε τότε η Θεσσαλονίκη. Ειδικότητα του γίνονται οι τεράστιες ζωγραφιές με τους τίτλους των έργων στους διάφορους κινηματογράφους που λειτουργούν ως ρεκλάμες και για πολλά χρόνια ασχολείται με αυτά.

Ταυτόχρονα μένει πιστός στην υπόσχεση του και δραστηριοποιείται στην Κοινότητα στο τομέα της παιδικής περίθαλψης. Ενώ στην αρχή χρησιμοποιείται από την Κοινότητα ως υπάλληλος, στην συνέχεια βρίσκεται πίσω από κάθε πρωτοβουλία που σχετίζεται με παιδιά. Φροντίζει για την σίτιση των καινούργιων μωρών που γεννιούνται στα παραπήγματα από τους πρόσφυγες από τα στρατόπεδα και στην συνέχεια με το θέμα της μόρφωσης. Διοργανώνει τις πρώτες προσπάθειες για την δημιουργία ειδικών πρωτοβουλιών για τα παιδιά και την νεολαία, ενώ για χρόνια διοργανώνει το παιδικό Καμπαλατ Σαμπάτ στο Κέντρο Νεολαίας, (το σημερινό παιδικό κέντρο ονομάζεται «Θείος Σαμ» προς τιμή του), συμμετέχοντας ο ίδιος κάθε Παρασκευή στα διάφορα παιχνίδια. Αποτελεί μάλιστα την κινητήρια δύναμη για την δημιουργία των παιδικών κατασκηνώσεων της ΙΚΘ στην Περαία και μετέπειτα των πανελλήνιων παιδικών κατασκηνώσεων στην Χαλκιδική και μετά στην Πιερία. Η δράση του δεν είναι διοικητική αλλά είναι ο ίδιος που παίζει με τα παιδιά και έτσι γίνεται γνωστός σε γενιές ελληνοεβραίων ως Θείος Σαμ.

Σχολική μεταπολεμική τάξη /Πηγή:Γιαντ Βασέμ

Ο Θείος Σαμ δεν έχει να επιδείξει εντυπωσιακά επιτεύγματα – υπήρξε άνθρωπος χαμηλών τόνων με, (και λυπάμαι για το μελόδραμα αλλά είναι αλήθεια), μάτια που έλαμπαν όταν έβλεπαν παιδιά. Δεν υπήρξε «σταρ» αλλά δούλεψε ήσυχα και ακατάπαυστα για δεκαετίες μέχρι τα βαθιά γεράματα του για τα παιδιά. Το σύνολο του σημερινού Ελληνικού Εβραϊσμού χρωστάει πολλά σε έναν άνθρωπο που έκανε την δική του προσωπική τραγωδία, την κινητήριο δύναμη για να κάνει δική του οικογένεια του γενιές και γενιές εβραιόπαιδων.

Κλείνω με μια φωτογραφία που μαζί με αυτή από την Πλατεία Ελευθερίας είναι από τις πιο εύγλωττες – ο Θείος Σαμ είναι στα αριστερά, οι άλλοι τρεις είναι ο Μωυς Αμίρ, ο Αβρααμ Ρομπίσα και ο Μπαρουχ Σεβή και δείχνουν τους αριθμούς τους στον φωτογραφικό φακό.