Η νεκρολογία του Τόνι Τζαντ σε τοίχο στην Καβάλα/The obituary of Tony Judt on a wall of Kavala

Ελληνικά (english translation follows below)

Ο θάνατος celebrity ιστορικών/φιλοσόφων, όπως ο πρόσφατος του Τόνι Τζαντ, συνήθως είναι μια ευκαιρία για μια συνολική παρουσίαση του έργου τους και μια ανανέωση της συζήτησης γύρω από ιδέες κλειδιά της σκέψης τους.  Κατά ένα περίεργο τρόπο, όμως, σε σημαντικό μέρος του ελληνικού Τύπου και μπλογκόσφαιρας το έργο του αγνοήθηκε μπροστά στην προσπάθεια τονισθεί το πώς υπήρξε ένθερμος σιωνιστής στα νιάτα του και πώς έγινε οπαδός της λύσης ενός δι-εθνικού κράτους στο χώρο της Μέσης Ανατολής στην θέση ενός ανεξάρτητου Ισραήλ και Παλαιστίνης – χαρακτηριστικό παράδειγμα το, μάλλον ιδεοληπτικό, άρθρο του Μιχάλη Μήτσου στα Νέα. Αλλά ακόμα και επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στις απόψεις του Τζάντ για τον αντισημιτισμό και το Ολοκαύτωμα επιλέχθηκε να αγνοηθεί οτι ο Τόνι Τζάντ ήταν ένας ιστορικός και διανοούμενος που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Δύση και απευθύνονταν σε αυτή. Στον θαυμαστό χώρο της Εσπερίας η συζήτηση περί των Εβραίων ξεκίνησε από την δεκαετία του ’60, ενώ στην Ελλάδα μόλις τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και συνεχίζεται εξαιρετικά δειλά σήμερα. Στην Δυτική Ευρώπη γεγονότα όπως η ύπαρξη του αντισημιτισμού ή η ιστορικότητα της Σοά/Ολοκαυτώματος αποτελούν εδραιωμένες πεποιθήσεις που στηρίζονται σε δεκαετίες ιστορικής έρευνας και φιλοσοφικών αναζητήσεων. Από την άλλη μεριά στην Ελλάδα ακόμα βαρυγκομαχά να ξεκινήσει η ιστορική έρευνα για την εξακρίβωση των ίδιων των γεγονότων, ούτε καν λόγος για έναν κριτικό σχολιασμό τους.

Από ένα ενδιαφέρον άρθρο του Τονι Τζάντ για τον Αντισημιτισμό, το Ολοκαύτωμα και το Ισραήλ στην ελληνική έκδοση της Monde Diplomatique βρήκα ιδιαίτερα ενδιαφέρον αυτό το απόσπασμα:

Οι μαθητές και οι σπουδαστές δεν έχουν ανάγκη να τους θυμίζουμε τη γενοκτονία των Εβραίων, τις ιστορικές συνέπειες του αντισημιτισμού ή το πρόβλημα του κακού. Γνωρίζουν το ζήτημα -όπως οι γονείς τους δεν το γνώρισαν ποτέ. Και έτσι θα συνεχίσει να γίνεται.

Προσωπικά δεν είμαι σίγουρος το πόσο δίκιο έχει, άλλοι σύγχρονοι ιστορικοί/φιλόσοφοι όπως ο Πιερ Αντρέ Ταγκιέφ πιστεύουν οτι ο αντισημιτισμός στον οποίο αναφέρεται ο Τόνι Τζάντ όντως έχει εξαφανιστεί αλλά απλώς για να δώσει τον χώρο σε νέες μορφές: μια μοντέρνα εβραιοφοβία, (μια αξιόλογη κριτική στις θέσεις του Τζάντ υπάρχει σε αυτό το κείμενο). Βέβαια ο ίδιος ο Τονι Τζάντ εμφανίζεται σε έρχεται σε αντίθεση με τον εαυτό του όταν ισχυρίζεται στο Postwar… οτι : «Αν οι Ευρωπαίοι θέλουν να διατηρήσουν αυτό τον ζωτικό σύνδεσμο – εάν το παρελθόν της Ευρώπης είναι να συνεχίσει να εφοδιάζει το παρόν της Ευρώπης με προειδοποιητικό νόημα και ηθικό στόχο – τότε θα πρέπει να διδάσκεται ξανά με κάθε καινούργια γενιά».

Αλλά αυτό που θέλω να τονίσω είναι το γεγονός οτι βασίζεται στο δεδομένο οτι οι νέοι γνωρίζουν για το Ολοκαύτωμα, την ύπαρξη του αντισημιτισμού, τις διαστάσεις του και την ιστορική ευθύνη των χριστιανικών κοινωνιών. Στην Ελλάδα καμμία από αυτές τις προϋποθέσεις δεν υπάρχει.

Ο ισχυρισμός μου οτι το ο θάνατος δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων αποκλειστικά λόγω του θρησκεύματος τους δεν είναι μέρος της συλλογικής εθνικής ταυτότητας είναι υπερβολικά περίπλοκος για να αναλυθεί σε μια ανάρτηση. Αλλά αν κάτι επαρκεί για να τον επιβεβαιώσει είναι η ολοκληρωτική απουσία της Σοά/Ολοκαυτώματος από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα για δεκαετίες. Μέχρι και το 2007, όταν και έγραψα το άρθρο Greek History textbooks, κανείς Ελληνας Χριστιανός δε θα μάθαινε τίποτα για αυτό το θέμα μέσα σε 12/15 χρόνια υποχρεωτικής δημόσιας εκπαίδευσης ενώ το ελληνικό Κράτος την αναγνώρισε επίσημα μόλις το 2003, χωρίς ακόμα αυτό να έχει μεταφραστεί σε μια πραγματικότητα αφού η κρατική Ημέρα Μνήμης αποτελεί αφορμή για αντι-ισραηλινή ρητορική  – χαρακτηριστικό παράδειγμα η επιλογή της κρατικής τηλεόραση το 2005 αντί να τιμήσει την Κρατική Ημέρα Μνήμης να προβάλλει ένα αντι-ισραηλινό ντοκιμαντέρ. Με την κρατική είσοδο της Ελλάδας στην «Ομάδα για την Διεθνή Συντονισμό στην μελέτη, εκπαίδευση και μνήμη του Ολοκαυτώματος» (ITF) η Ελλάδα ανέλαβε την υποχρέωση να εισάγει το θέμα και όντως έχουν υπάρξει βήματα προόδου που ελπίζεται να αποδώσουν στην επόμενη γενιά – σχεδόν 100 χρόνια μετά το ίδιο το γεγονός.  Με τέτοια δεδομένα δεν είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς οτι οι νεαροί Ελληνες Χριστιανοί όχι μόνο δεν γνωρίζουν τίποτα για τους Ελληνες Εβραίους συμπολίτες τους που χάθηκαν στη Σοά/Ολοκαύτωμα, αλλά ξέρουν σημαντικά λιγότερα από τους γονείς τους που τουλάχιστον είχαν τις εμπειρίες των ίδιων των γονιών τους για να επιβεβαιώσουν τουλάχιστον την ιστορικότητα της Σοά/Ολοκαυτώματος.

Αυτά και άλλα πολλά πέρασαν από το μυαλό μου όταν διάβαζα το άρθρο του καθηγητή Στάθη Καλύβα στην Καθημερινή. Σε αυτό αναφέρει οτι όταν πρότεινε τον Τόνι Τζάντ ως σύνεδρο στο συνέδριο «Το Ολοκαύτωμα ως τοπική ιστορία: Παρελθόν και παρόν μιας σύνθετης σχέσης» το 2008 στη Θεσσαλονίκη υπήρξαν αντιδράσεις. Το περίεργο είναι οτι θεωρεί οτι οι απόψεις του για το Ισραήλ φταίνε και δεν αναρωτιέται για την σκοπιμότητα πρόσκλησης ενός ανθρώπου που κάνει μια ανάγνωση δευτέρου επιπέδου στη Σοά/Ολοκαύτωμα σε ένα συνέδριο που ασχολείται με την τοπική ιστορία και ειδικότερα σε μια πόλη που έχει τρομακτικά προβλήματα αποδοχής της κληρονομιάς του εκτεταμένου δοσιλογισμού κατά την διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Δεν θα θελήσω καν να αναφερθώ στο γεγονός οτι ο Τόνι Τζάντ εμφανίζεται να κάνει αρκετά λάθη στο κομμάτι που αφορά την Ελλάδα, που ίσως δεν αφορά από την συνολική εκτίμηση του έργου του αλλά σίγουρα κάνει την επιλογή του για ένα συνέδριο στην Ελλάδα μάλλον απρόσφορη.

Όταν θα έρχονταν ο Τόνι Τζάντ για να μας πει οτι δεν υπάρχει πλέον ανάγκη για ενημέρωση για τη Σοά/Ολοκαύτωμα ακριβώς που θα τον πήγαινε ο Σ.Καλύβας τις ελεύθερες ώρες εκτός συνεδρίου; Να δει τις εβραϊκές ταφόπλακες που χρησιμοποιούνται σαν παγκάκια στο πανεπιστημιούπολη του Αριστοτέλειου ή σαν φτηνό οικοδομικό υλικό στον ναό του Αγ.Δημητρίου, πολιούχο της πόλης; Ίσως θα τον υποδέχονταν ο Δήμαρχος Παπαγεωργόπουλος που ανήκει σε μια παράταξη που ενεργητικά αντιστάθηκε στην ανέγερση οποιουδήποτε μνημείου για τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς της μέχρι που υποχρεώθηκε να υποκύψει και τελικό αποτέλεσμα είναι να το στήσει μέσα σε ένα πάρκινγκ αυτοκινήτων. Ή θα τον πήγαινε για διάλεξη σε κάποιο σχολείο στις Συκιές ή στην Περαία για να συζητήσουν για την Σοά/Ολοκαύτωμα μόνο για να ανακαλύψει οτι οι μαθητές καν δεν ξέρουν καν οτι υπάρχουν Εβραίοι στην πόλη Μητέρα του Ισραήλ και οτι το Ολοκαύτωμα ξεκίνησε στην ίδια τους την πόλη και όχι στην μακρινή Πολωνία; Μετά από τέτοια περιήγηση ο Τόνι Τζάντ μπορούσε ίσως να απορρίψει την Θεσσαλονίκη ως προβληματική πόλη και εξαίρεση, αλλά νομίζω οτι θα αναγκάζονταν να αναρωτηθεί για την βασιμότητα των απόψεων του όταν θα έβλεπε τις διαμαρτυρίες των πλεον επιφανών ελλήνων ιστορικών για τα κλειστά αρχεία του Υπ.Εξ. που καταλήγουν σε βιβλία προπαγάνδας που θυμίζουν άλλες εποχές. Αλλά τώρα ο ίδιος ο Τζάντ δε φαίνεται να θεωρούσε την Ελλάδα και πολύ ευρωπαϊκή μιας και εμφανίζει την είσοδο την Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. ως «μια επιλογή της ελπίδας επί της λογικής» που μετάνιωσαν στις Βρυξέλλες.

Μετά δεν έχει άδικο ο καθ.Σαμ Χασσίδ όταν σε επιστολή του πάνω στο συνέδριο σημείωνε, (αντιγράφω από την ιστοσελίδα του Ζαν Κοέν):

Το αποτέλεσμα είναι τραγελαφικό από πολλές απόψεις – μια και αντί για τοπικό, επαρχιώτικο αν προτιμάτε, συνέδριο για την (πενιχρή, πτωχή μέχρι ανύπαρκτη) θέση του Ολοκαυτώματος στην Ελληνική ιστορία έχουμε ένα διεθνές ΜΗ ΤΟΠΙΚΟ συνέδριο για το Ολοκαύτωμα στην Ιστορία γενικά ή σε διαφόρους τόπους – όπου σύμφωνα με το άρθρο του κ.Καλύβα μόνο 9 απο τις 50 παρουσιάσεις ήταν για την Ελλάδα (2 για την Θεσσαλονίκη) – οξύμωρο σχήμα (ή καλύτερα ά-τοπο).

Ετσι ο κ.Καλύβας παρουσιάζει σαν νέο ιστορικό εύρημα πως πολλοί εβραίοι που γύρισαν από τα στρατόπεδα στην Πολωνία είδαν τους νέους κατοίκους των σπιτιών τους να αντιδρούν βίαια – που είναι γνωστό σε πολλούς με επιφανειακές γνώσεις για το Ολοκαύτωμα. Στο συνέδριο υπάρχει και παρουσίαση για την ανάλογη κατάσταση στην Γαλλία μετά το Βισσύ. Μήπως όμως είναι τραγική ειρωνεία από τοπικής πλευράς ότι λείπει από τις παρουσιάσεις αυτές κάποια άλλη χώρα ?

Δεν είναι δυστυχώς εντελώς αληθές ότι μετά τόσα χρόνια το Ολοκαύτωμα στην Ευρώπη έχει πλήρως ερευνηθεί που να μην υπάρχουν πια κενά. Αυτό όμως που είναι βέβαιο είναι πως το Ολοκαύτωμα των εβραίων της Ελλάδας ΔΕΝ έχει βρει τη θέση που του αρμόζει στην Ελληνική Ιστορία. Αν και μετά το 1990 έχουν γίνει πολλές παρουσιάσεις με θέματα το Ολοκαύτωμα των εβραίων της Ελλάδας – πλούσια δραστηριότητα της Εταιρείας για την μελέτη του ελληνικού εβραϊσμού – το Ολοκαύτωμα για τους περισσότερους έλληνες ιστορικούς είναι κάτι που έγινε ΑΛΛΟΥ – στην Μεγάλη Ευρώπη – η Ελλάδα είχε τα δικά της προβλήματα και το Ολοκαύτωμα των εβραίων πολιτών της δεν την αφορά ιδιαίτερα. Είναι τα 6 εκατομμύρια της Ευρώπης – όχι οι 60 χιλ. της Ελλάδας. Στο αποσυρθέν βιβλίο της κας Ρεπούση η φωτογραφία δείχνει το πολωνοεβραιόπουλο με τα σηκωμένα χέρια – όχι την ανάλογη με τους ελληνοεβραίους της Θεσσαλονίκης ή των Ιωαννίνων. Στην Μαύρη Βίβλο της Κατοχής ΜΟΝΟ μισή σελίδα αφιερώνεται στους εβραίους – από τις 126 (να υπενθυμίσουμε πως το Ολοκαύτωμα των εβραίων της Ελλάδας ειναι 100 Καλάβρυτα και 300 Δίστομα ?). Σαν αποτέλεσμα – εκφράζονται εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για θέματα όπως τον ρόλο των δωσιλόγων, την συμμετοχή των εβραίων στον πόλεμο και την αντίσταση, τον ρόλο των εβραίων συνεργατών. Παράδειγμα και η παρουσίαση του κ. Μαυρογορδάτου – που συμμετείχε και στο τελικό πάνελ – στο συνέδριο φτάνει σε εκ διαμέτρου αντίθετο συμπέρασμα με το βιβλίο του Μιχαήλ Μάτσα στο κατά πόσο η αφομοίωση των εβραίων της Ελλάδας επηρέασε το αν επέζησαν από το Ολοκαύτωμα..

Ακριβώς για αυτό το λόγο πιστεύω οτι το πώς αντιλαμβάνονται στην Ελλάδα το, πραγματικά αξιόλογο, έργο του Τόνι Τζάντ σε οτι αφορά τον Εβραισμό και το Ολοκαύτωμα συνοψίζεται άριστα από αυτό το σύνθημα που κοσμεί το λιμάνι της Καβάλας, μιας πόλης που μπορεί σήμερα να μην έχει εβραίους αλλά σίγουρα διαθέτει ανθρώπους που τους ξέρουν καλά.

——————————————————-

English

The death of historians/thinkers of media of celebrity status like Tony Judt usually offers the chance for a complete presentation of their work and perhaps re-ignite interest in key ideas of their thought. Strangely enough Judt’s work was completely ignored in the greek Media and blogosphere in order to emphasize the fact that he had been a labor Zionist in his youth, to transform later into an advocate of a bi-national State  instead of an independent Israel and Palestine, a prime example being the rather fixated article by Mihalis Mitsos. But even concentrating in Judt’s opinions on antisemitism and the Shoah it was chosen to be ignored that Tony Judt was a historian and an intellectual born in the West and his writings addressed western audiences. In the fabled world of the West the Jewish issue began being discussed in the ’60s, while in Greece it began only in the mid ’90s and continues timidly today. In Western Europe facts like the existence of Antisemitism and the historical reality of the Shoah are established historical facts which base themselves on decades of historical research and intellectual discourses. On the other hand in Greece historical research still strugles to leave the cradle, let alone arrive to a critical assessment of the facts.

From an interesting article of Tony Judt on Antisemitism, the Shoah and Israel in the greek edition of Monde Diplomatique I found the following excerpt quite revealing:

The students have no need to be reminded of the genocide of the Jews, the historical consequences of antisemitism or the problem of evil. They know the matter better than their parents ever did. And thus it shall continue to be.

Personally I am not so certain; other modern historian/intellectuals like Pierre-André Taguieff believe that the antisemitism Judt’s referring to is indeed vanished but only in order to give space to new forms: a modern judeophobia, (a valued criticism of Judt’s position can be found here). It seems possible that Judt himself wanted to make a point rather than actually believing in such statements since in the chapter on the Shoah of his Postwar… he contradicts himself by saying: «If Europeans are to maintain this vital link—if Europe’s past is to continue to furnish Europe’s present with admonitory meaning and moral purpose—then it will have to be taught afresh with each passing generation».

But what I would personally like to point out is that he bases himself on the fact that younger persons know of the Shoah, of the existence of antisemitism, its dimensions and the historical responsibilities of christian societies. In Greece none of these prerequisites exist.

The claim that the death of tenths of thousands of Greek Jews is not part of the Greek collective identity is far too complex to analyze in a single blog post. But if anything would suffice to prove it, this would be the complete absence of the Shoah in the greek history school-textobooks for decades. Until 2007, when I wrote the article Greek History Textbooks, no Greek Christian could claim that he had been informed of this story in 12/15 years of compulsory public education. The Greek State recognized the Shoah only in 2003 which of course doesn’t yet means much since it’s usually used as an occasion for anti-Israeli rhetoric like in State Television’s choice in 2005 instead of paying homage the official day of Remembrance, to air a heavily anti-israeli documentary. Greece recently entered the Task Force for International Cooperation on Holocaust Education, Remembrance, and Research (ITF) and has uptaken the obligation to introduce the subjec; indeed progress has been made. Hopefully the next generation, almost 100 years after the Shoah itself, will be aware of the history of its own country. With such data in hand one cannot but claim that young Greek Christians do not only know nothing about their Greek Jewish compatriots that suffered enormous losses with the Shoah but know significantly less than their parents did who, at least, had the experiences of their own parents to verify the veracity of the Shoah.

This and many other things crossed my mind when I read the article (in greek) by prof.Stathis Kalyvas in Kathimerini newspaper. In that article Kalyvas recalls that when he proposed to invite Tony Judt in the convention«The Holocaust as local history: Past and present of a complex relationship» in 2008 in Salonica there were negative reactions. But what seems oddly peculiar is that he ascribed these reactions to his opinions on Israel and not whether it seemed inappropriate to invite a person who took a macro-historic view of the Shoah in a convention that dealt with local history and especially in a city which has huge problems accepting its collaborationist heritage during the German Occupation. It should be furthermore noted that Tony Judt appears to be making more than his fair share of mistakes when he talks about Greece which may not interfere with the overall quality of his work but does certainly make his choice for a greek convention rather inappropriate.

When Tony Judt would come to tell us that there is no further need to inform and educate over the Shoah where would S.Kalyvas take him during the off-hours ? Maybe to see Jewish tombstones used as benches in the campus of the local university or as cheap building material in the St.Demetrius Church, patron saint of Salonica ? Or maybe the Mayor Papageorgopoulos would act as a kind host explaining why his political party had actively resisted any attempt to build a monument over the tenths of thousands of Salonican Jews murdered in the Shoah until his hand was forced and the final result was building it in a parking lot ? Or would he take him to a public school in the suburbs to discuss the Shoah only to find out that the students are not even aware that there are Jews in the city Mother of Israel  and the Shoah began there and not in distant Poland ? After such a tour Tony Judt might reject Salonica as an exception, an oddity but I think that he would certainly have his doubts over the whole of Greece when confronted with the protests of established greek historians over the closed archives of the Foreign Affairs Ministry which lead to propaganda books of Cold War staple. But Judt himself doesn’t seem to consider Greece very european when he presents the entry of Greece in the European Economic Community as «a choice of hope over reason» that came to be regretted in Brussels.

Prof.Sam Hassid probably is not far off when in a sharp letter criticizes the whole convention, (copied from Jean Cohen’s site) :

The result is tragic and comic at the same time under many aspects since instead of a local, provincial if you prefer, convention of the (poor if not inexistent) place of the Holocaust in the Greek History we have an international, non-local convention over the place of the Holocaust generally in History or in various places; in Mr.Kalyvas articles we see that only 9 out of the 50 presentations concerned Greece (2 over Salonica) – an oxymoron (or rather non-apporpiate).

So Mr.Kalyvas presents as a new historical find the fact that many jews who returned from the camps in Poland saw the new inhabitants of their houses to react violently – something known to those with even a superficial knowledge of the Holocaust. In the convention there was the presentation of the similar situation in France after the Vichy. But isn’t it tragically ironic from a local point of view that a similar presentation were missing from another country ?

Unfortunately it is not true that after so many years the Holocaust in Europe has been fully researched in order not to leave any more gaps. What is certain is that the Holocaust of the Greek Jews has NOT taken its rightful place in Greek History. Even if after 1990 there have been many presentations concerning the Holocaust of Jews in Greece – rich is the activity of the Society of Research of the Greek Jewry – the Holocaust for most greek historians is something that happened ELSEWHERE – in Greater Europe – Greece has its own problems and the Holocaust of its jewish citizens does not concern her particularly. It is the 6 million of Europe – not the 60.000 of Greece. In the withdrawn book of Mrs.Repousi the photograph shows the polish jewish kid with the raised arms – not the correspondent ones by Salonica or Ioannina. In the Black Book of the Occupation ONLY half a page is dedicated to the jews from the 126 total pages (should we remind that the Holocaust of the jews of Greece is 100 Kalavrita and 300 Distomo massacres ?). As a result contrary opinions are stated over the role of the collaborators, the participation of the Jews in the war in the resistance, the role of jewish collaborators.

This is why I believe that the way the, valued indeed, work of Tony Judt over Jewry and the Holocaust is perceived in Greece in way that is epitomized by this  graffiti that embellishes the port of the greek city of Kavala, a town that may not have Jews since the whole community was exterminated during the Shoah but apparently has inhabitants that know them well.

JEWS – MURDERERS

«Η Μνήμη σας ας είναι η Αγάπη»/»May Your Memory Be Love»

Ελληνικά (english translation follows)

Το Μάρτιο του 1943, ο εικοσάχρονος Οβαδιά Μπαρούχ εκτοπίστηκε μαζί με την οικογένεια του από την Ελλάδα στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Επί την άφιξη του, όλη η οικογένεια και οι συγγενείς του στάλθηκαν στους θαλάμους αερίων. Ο Οβαδιά πάλεψε να επιβιώσει μέχρι την απελευθέρωση του από το στρατόπεδο εξοντώσεως Ματχάουζεν τον Μάιο του 1945. Ενώ βρίσκονταν στο Άουσβιτς ο Οβαδιά γνώρισε την Αλίζα Σαρφατή, μια νεαρή Εβραία από την πόλη του και οι δύο ανέπτυξαν μια ιστορία αγάπης παρά τις απάνθρωπες συνθήκες. Αυτή η ταινία απεικονίζει την αξιοπρόσεκτη και συγκινητική ιστορία αγάπης και επιβίωσης στο Άουσβιτς, μιας απίστευτης συνάντησης μετά το Ολοκαύτωμα και το σπίτι που δημιούργησαν μαζί στο Ισραήλ.

Από το όλο φιλμ με συγκίνησε περισσότερο η κραυγή O Madre του Οβαδιά όταν τον έδερναν, σκέφτηκα τους δικούς μου ανθρώπους. Άλλα κομμάτια που μου έμειναν; Όταν έβλεπα τα τρένα μου ήρθε φλασιά από τα τα εισιτήρια που χρέωσε ο ελληνικός ΟΣΕ της εποχής, οι Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους, στους εκτοπισμένους και που φυλάσσονται στο Εβραικό Μουσείο –  φυσιολογικότητα μέσα στην παράνοια. Η κάρτα εισαγωγής στο Άουσβιτς που συμπληρώνονταν για κάθε κρατούμενο – για τον Οβαδιά μπορείτε να δείτε Saloniki, Griechenland και Sapfus 10, η οδός του σπιτιού του πίσω από το Δικαστικό Μέγαρο. Στο κλιπ με τον τίτλο «The Return to Life» μπορείτε να δείτε τον Οβαδιά σ’ ένα μικρό γήπεδο στην αρχή: ανήκει σε ένα από τα πλεον ιστορικά κτίρια της Θεσσαλονίκης, το Ματανότ Λαεβιονίμ που χτίστηκε από τον διάσημο σαλονικιό αρχιτέκτονα Ζακ Μωσσέ και σήμερα λειτουργεί ως το εβραϊκό δημοτικό σχολείο. Μια από τις πλέον διάσημες φωτογραφίες είναι αυτή των μαζικών γάμων των επιζώντων του Άουσβιτς στα σκαλιά του κτιρίου.

Όλα τα βιντεάκια είναι περίπου 10′ στο σύνολο και ανήκουν στο ντοκιμαντέρ «Η Μνήμη σας ας είναι η Αγάπη». Είναι καλογυρισμένα, ειδικά το τρίτο που έχει και όμορφη μουσική οπότε χαρείτε τα. Οι ιστορίες των επιζώντων είναι πάντα ένα θαύμα, μια απίστευτη εξαίρεση στον κανόνα.

ευχαριστώ τον Λ. για το tip

English

In March 1943, twenty-year-old Ovadia Baruch was deported together with his family from Greece to Auschwitz-Birkenau. Upon arrival, his extended family was sent to the gas chambers. Ovadia struggled to survive until his liberation from the Mathausen concentration camp in May 1945. While in Auschwitz, Ovadia met Aliza Tzarfati, a young Jewish woman from his hometown, and the two developed a loving relationship despite inhuman conditions. This film depicts their remarkable, touching story of love and survival in Auschwitz, a miraculous meeting after the Holocaust and the home they built together in Israel.

From the whole film I really was moved when I heard the O Madre cry of Ovadia when he was beaten, I thought of my family. Other parts that struck me ? When I was seeing the trains, the tickets of the deportees charged by the greek Railway System flashed in my head – normality among the paranoia. The report card of the admittance to Auschwitz filled out for every detainee; for Ovadia one sees Saloniki, Griechenland and his address, Sapfus 10. In the clip titled «The Return to Life» you can see Ovadia in a small court in the beginning: it belongs to one of Salonica’s most reknown buildings, the Matanot Laevionim built by salonican architect Zacque Mosse which today functions as a Jewish Elementary School. One of the most famous photographs are the one of the mass weddings of Auschwitz survivors in the stairs of the building.

All of the videos last about 10′ and they belong to the documentary «May Your Memory Be Love». Τhey’re a nice piece of filming,  especially the third one which also has some nice music so enjoy them. The stories of survivors are always a miracle, an incredible exception to the rule.

On the Way to Auschwitz

Ovadia and Aliza’s First Meeting

The Return to Life

Thoughts

Ελληνικά μνημεία για Σοά στο Ισραήλ / Greek Shoah monuments in Israel

Ελληνικά (english translation follows)

Κατά τύχη ψάχνοντας στο Διαδίκτυο έπεσα πάνω σε μια σελίδα που παραθέτει ορισμένα από τα μνημεία για το Ολοκαύτωμα/Σοά που αφορούν την Ελλάδα στο Ισραήλ.

• Το κυριότερο είναι αυτό που υπάρχει στην Κοιλάδα των Κοινοτήτων στο Γιαντ Βασέμ που είναι το επίσημο μουσείο της Σοά στην Ιερουσαλήμ. Η Κοιλάδα των Κοινοτήτων είναι ένας λαβύρινθος που σκάφτηκε μέσα στον βράχο και σε 107 τοίχους υπενθυμίζει τις 5000 εβραικές κοινότητες που υπήρξαν θύματα. Η Ελλάδα αντιπροσωπεύεται από δυο τοίχους: έναν που αναφέρει τις ελληνικές πόλεις της Αθήνας, Αρτας, Βόλου, Χαλκίδας, Χανίων, Ρόδου, Κέρκυρας, Λάρισσας, Καστοριάς, Κως, Ορεστιάδας, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης, Δράμας, Κομοτηνής, Σερρών, Βέροιας, Ιωαννίνων κ.α. και ένα ακόμη που αναφέρει αποκλειστικά την Θεσσαλονίκη. (φώτο από τον Werner Kunz εδώ)

1. Στην Χάϊφα ένα μνημείο για την Ελλάδα.
2. Στο Τελ Αβίβ ένα μνημείο για την Καστοριά
3. Στην Χολόν ένα μνημείο για την Κέρκυρα
4. Στο Κφαρ Μεναχέμ ένα μνημείο για την Θράκη
5. Στην Χολόν ένα μνημείο για την Θεσσαλονίκη
6. Στο Τελ Αβίβ η σαλονικιώτικη συναγωγή που είδαμε στο «Μια σαλονικιώτικη συναγωγή στο Τελ Αβίβ»
7. Στην Ιερουσαλήμ δρόμος για την Θεσσαλονίκη
8. Στο Τελ Αβιβ δρόμος για την Θεσσαλονίκη
9. Στην Μπεερ Σέβα δρόμος για την Θεσσαλονίκη.

   

   

   
   

   

   

   
   

   

   

   
   

   

   

   
   

   

   
   

English

By chance searching the Internet I happened to run into a page which lists some of the monuments to the Shoah/Holocaust which regard Greece in Israel.

• The main one is the existing one in the Valley of the Communities in Yad Vashem, the official Museum for the Shoah in Jerusalem. The Valley of the Communities is a monuments literally dug into the bedrock and in 107 walls reminds of the 5000 jewish communities which suffered during the Shoah. Greece is represented by two walls: one with the names of the greek cities of Athens, Arta, Volos, Chalkida, Chania, Rhodes, Corfu, Larissa, Kastoria, Kos, Orestiada, Preveza, Karditsa, Kavala, Alexandroupolis, Drama, Komotini, Serres, Veria, Ioannina and others; the other one states solely the community of Salonika.  (photo by Werner Kunz here)

1. In Haifa a monument for Greece.
2. In Τel Aviv a monument for Kastoria.
3. In Holon a monument for Corfu.
4. In Kfar Menachem a monument for Thrace.
5. In Holon a monument for Salonica.
6. In Τel Aviv the salonican synagogue we saw in «A salonican synagogue in Tel Aviv».
7. In Jerusalem a street name for Salonica.
8. In Τel Aviv a street name for Salonica.
9. In Beer Sheba a street name for Salonica.

   

   

   
   

   

   

   
   

   

   

   
   

   

   

   
   

   

   
   

«Χωρίσαμε ένα δειλινό», ένα ζεϊμπέκικο του Β.Τσιτσάνη/ «Horisame ena dilino», a zeimbekiko by V.Tsitsanis

Ελληνικά (english translation follows below)

Χωρίσαμ’ ένα δειλινό

Χωρίσαμ’ ένα δειλινό
με δάκρυα στα μάτια.
Η αγάπη μας ήταν γραφτό
να γίνει δυό κομμάτια.

Πονώ σαν συλλογίζομαι
τα όμορφα τα βράδια,
που μου ‘δινες, γλυκά-γλυκά,
όρκους φιλιά και χάδια.

Με μια λαχτάρα καρτερώ
και πόνο στη καρδιά μου,
ίσως γυρίσεις γρήγορα
ξανά στην αγκαλιά μου.

Ζεϊμπέκικο του 1944-46 (;).
Μουσική: Βασίλης Τσιτσάνης
Στίχοι: Αλέκος Γκούβερης (1944)
Πρώτη φωνογράφηση: Φεβρουάριος του 1947 [Columbia, D.G. 6626]
Πρώτη εκτέλεση: Πρόδρομος Τσαουσάκης & Ιωάννα Γεωργακοπούλου

«Αφήγηση Αλέκου Γκούβερη στον Σχορέλη (Δ’, σ. 21-22):

«Ήταν το 1944. Τότε αρχίζαμε κατά το μεσημεράκι και δουλεύαμε μέχρι τις 7 το βράδυ, Στο μαγαζί ερχόντουσαν μαυραγορίτες, διάφορα άλλα μούτρα και αντάρτες. Οι τελευταίοι όχι βέβαια για να γλεντήσουν αλλά για τις «επαφές» τους. Ο [Μπάμπης] Μπακάλης, που ‘ταν παιδάκι [γεννήθηκε το 1919], ήταν ερωτευμένος με μια Εβραιοπούλα. Τα πράγματα είχαν ζορίσει πολύ. Από στιγμή σε στιγμή, το βλέπαμε καθαρά, θα μας πιάναν το κορίτσι του φίλου μας για να το στείλουν για σαπούνι. Και λέω «θα μας πιαναν» γιατί τότε όποιος πείραζε το κορίτσι του φίλου μας ήταν σαν να πείραζαν τη μάνα μας. Το σκεφτήκαμε το πράγμα και στείλαμε το κορίτσι στο βουνό. Το πήρε ο «σύνδεσμος» και το πήγε «ψηλά». Ζει ακόμα. Σώσαμε μια ζωή.

Ο Μπάμπης απαρηγόρητος. Τι στο διάολο έχανε ; Κοτόπουλο ;

Το πρωί συναντηθήκαμε σ’ ένα καφενείο των Τρικάλων, το «Μαύρος Γάτος». Τη νύχτα είχα γράψει τους στίχους: «Χωρίσαμ’ ένα δειλινό». Ο Αποστόλης [Καλδάρας] κι ο [Μπάμπης] Μπακάλης βάλανε μουσική, τρομερή μουσική. Αργότερα [άραγε πότε; 1945; 1946;] τ’ άκουσε ο Τσιτσάνης, του άρεσε, κι έβαλε δική του μουσική, όμως οι στίχοι είναι δικοί μου. Τώρα γιατί ο φίλος μου ο Βασίλης το κρύβει είναι δική του δουλειά. Μάρτυρες ο Καλδάρας και ο Μπακάλης…»»

«Ρεμπέτικη Ανθολογία», Τ.Σχορέλης, τόμος Δ’, σελ 21-22

πιθανώς και «Τα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη που γράφτηκαν στη Θεσσαλονίκη επί Γερμανικής Κατοχής», Ντ.Χριστιανόπουλος, σελ. 105-106

«Αν αποδεχτούμε στο ακέραιο την αφήγηση του Γκουβέρη, το «Χωρίσαμε ένα δειλινό» είναι εμπνευσμένο από τους διωγμούς των Ελλήνων Εβραίων στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος δε διατυπώνει γνώμη για την πατρότητα των στίχων, αλλά αποφεύγει να συμπεριλάβει το τραγούδι αυτό στο κατάλογο των τραγουδιών που σύνθεσε ο Τσιτσάνης κατά την Κατοχή. [Ο Β.Τσιτσάνης και τα πρώτα τραγούδια του, Ντ.Χριστιανόπουλος]»

«Κειμένη επί ακτής θαλάσσης…«, Α.Νάρ σελ 322-324

Ευχαριστώ τον Δ.Βελικάρη για την πηγή του Χριστιανόπουλου και την Wing για το βίντεο. Εδώ η καλύτερη εκτέλεση της Σωτηρίας Μπέλλου. Μεταξύ των trivia ήταν η εύρεση του τραγουδιού σε ισραηλινούς filesharing ιστότοπους όπως αυτόν, μιας και είναι γνωστή η ψύχωση των ισραηλινών με τα ελληνικά τραγούδια.

Ας θεωρηθεί ως η πρώτη ανάρτηση σε μια καινούργια ετικέτα που θα αφορά το ρεμπέτικο και την μουσική στην εβραϊκή Ελλάδα. Σκεφτόμουν να άρχιζα με την αγία τριάδα του εβραϊκού ρεμπέτικου – Ρόζα Εσκενάζη, Στέλλα Χασκήλ, Αμαλία Βάκα – αλλά μετά είπα να αρχίσω με κάτι πιο αναπάντεχο.

English

Chorisam’ ena deilino/ We parted in sundown

Chorisam’ ena deilino / We parted in sundown
me dakria sta matia / with tears in the eyes
i agapi mas itan grafto / our love was meant
na gini dyo komatia / to become two pieces

Pono san silogizome / I hurt when I think
ta omorfa ta vradia / the beautiful nights
pou mou ‘dines, glika glika / that you gave me sweetly sweetly
orkous filia ke chadia / oaths, kisses and caresses

Me mia lachtara kartero / With a longing I wait
kai pono stin kardia mou / and pain in my heart
isos giriseis grigora / maybe you will return soon
ksana stin agalia mou / back in my arms.

Zeimbekiko of 1944-1946 (?)
Music: Vasilis Tsitsanis
Lyrics: Alekos Gouveris (1944)
First recording: February of 1947 [Columbia, D.G. 6626]
First performance: Prodromos Tsaousakis and Ioanna Georgakopoulou

«Narration by Alekos Gouveris to Schorelis

It was 1944. Then we used to begin at noon and worked until 7 in the evening. In the centre used to come black market dealers, other low-life specimens and partizans. The latter not of course to party but for their «contacts». [Babis] Bakalis which was just a youngster then [he was born in 1919] was in love with a Jewish girl. Things had begun to toughen up. We could see clearly that from one moment to the other they would catch our friend’s girl and they would send it to become soap. And I say «us» because back then whoever messed with our friends girl was like he had messed with out own mother. We thought over the situation and we sent the girl to the mountains. The «contact» took her «up». She still lives. We saved a life.

Babis was inconsolable. What the hell did he loose ? A chicken ?

In the morning we had met in a Trikala caffenion, the «Black Cat». During the night I had written the lyrics: «Chorisam’ena deilino». Apostolos  [Kaldaras] and [Babis] Bakalis gave the music, great music. Later [when ? 1945 ? 1946 ?] Tsitsanis heard it, he liked it and gave his own music but the lyrics are mine. Now, why my friend Vasilis hides it is his own bussiness. Witnesses are Kaldaras and Bakalis…«

Rembetiko Anthology, T.Schorelis, vol Δ’, pages 21 – 22

and possibly «The songs of Vassilis Tsitsanis that were written in Thessaloniki during the German Occupation«, D.Christianopoulos, p. 105 – 106

«If we accept completely the narration of Gouveris, the «Chorisame ena deilino» is inspired but the deportations of the Greek Jews during the german occupation. Dinos Christianopoulos does not state an opinion on the paternity of the lyrics but avoids to include this song in the list of the song that Tsitsanis wrote during the Occupation. [V.Tsitsanis and his first songs, D.Christianopoulos]»

«Keimena epi aktis thalassis…», A.Nar p. 322 – 324

Ι thank D.Velikaris for the Christianopoulos source and Wing for the video. Here the much better execution by Sotiria Bellou. Among the trivia is the finding of this song in israeli filesharing sites like this one, since the psychosis israelis have with greek music is rather famous.

Let this be considered the first post in a new tag which shall consider rembetiko and music in jewish Greece. I had thought of beginning with the holy trinity of jewish rembetiko – Roza Eskenazy, Stella Haskil, Amalia Vaka – but then I thought of beginning with something a litle bit more unexpected.

Φωτογραφίες από το Ολοκαύτωμα στα Ιωάννινα/Photos from the Holocaust-Shoah in Ioannina

Το πρωί του Σαββάτου της 25ης Μαρτίου του 1944 ενώ οι χριστιανοί γιαννιώτες είχαν μαζευτεί για να γιορτάσουν την γιορτή του Ευαγγελισμού στην Μητρόπολη, αντίθετα υπήρξαν μάρτυρες της σύλληψης περίπου 2.000 εβραίων που είχε ξεκινήσει στις 05.30 και που ανήκαν στην δισχιλιετή εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων. Μετά την αρχική μεταφορά στην Λάρισα κατέληξαν στο Άουσβιτς και σε μικρότερα στρατόπεδα εξόντωσης όπου 1850 από αυτούς εξοντώθηκαν, στο μεγαλύτερο τους μέρος λίγες ώρες μόνο μετά την άφιξη τους . Οι φωτογραφίες ελήφθησαν από τον Γερμανικό Στρατό και ανήκουν στο Bundesarchiv το οποίο τις έχει κάνει release υπό μια ειδική wikimedia άδεια – μπορείτε να τις κλικάρετε για να τις δείτε σε πλήρες μέγεθος.

Για περισσότερες πληροφορίες για το Ολοκαύτωμα στα Ιωάννινα,τα ονόματα όλων αυτών που βλέπετε στις φωτογραφίες και δολοφονήθηκαν, την συμμετοχή του μετέπειτα Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και Προέδρου της Αυστρίας Κουρτ Βάλντχαϊμ στις εκτοπίσεις και άλλες λεπτομέρειες όπως την ιστορία της  γιαννιώτισσας Ρόζας Μπέσο Ιζάακς, τατουάζ νούμερο 77133 μπορείτε να επισκεφθείτε τον εξαιρετικό ιστότοπο της γιαννιώτικης κοινότητας της Νέας Υόρκης Kehila Kedosha Janina.

Υπενθυμίζω:

– Στις 2.30 το μεσημέρι, η Πρωτοβουλία καλεί τους κατοίκους των Ιωαννίνων σε ανοιχτή συγκέντρωση πολιτών μπροστά στο εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου.

– Στις 19.30, στην αίθουσα της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών (Παρασκευοπούλου 4), οργανώνει εκδήλωση λόγου. Οι ομιλητές είναι ερευνητές και συγγραφείς βιβλίων για τα Γιάννενα και την εβραϊκή κοινότητα.

On the Saturday morning of the 25th of March 1944, the day of the Annunciation of the Virgin and Greek Independence Day, the christians inhabitants of Ioannina, Greece which were gathered in the Metropolis in the difficult times of the Occupation witnessed instead the arrest of 2.000 Jews which belonged to the bimillenial community of Ioannina (Yannena); after their initial transport to the greek city of Larisa they ended in Auschwitz and in smaller death camps where 1.850 were murdered , most of them just a few hours after their arrival. The photos were taken by the German Army and are property of the Bundesarchiv which has released them under a special wikimedia licence – you can click them to see them in full size.

For more information on the Holocaust in Ioannina, the names of all those you see in the photos and were murdered,  the participation of later UN General Secretary Curt Waldheim to the deportations and more details like the story of the native yannina inhabitant Roza Besso Isaacs, tatoo number 77133 you can visit the excellent site of the yanniote community of New York Kehila Kedosha Janina.

Ελληνοεβραίοι στην Γαλλία στο Ολοκαύτωμα/ Greek Jews in France during the Shoah

Ελληνικά (english translation follows)

Ελληνίδα Εβραία που μόλις έφτασε στο Μπίρκεναου/Πηγή:USHMM

Ok, αυτό μάλλον είναι ενδιαφέρον για τους εβραίους αναγνώστες που ψάχνουν για ίχνη της οικογένειας τους ή/και ιστορικούς. Όπως γνωρίζουμε σημαντικός αριθμός εβραίων της Ελλάδας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την χώρα του στις αρχές του αιώνα λόγω των δυσμενών πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που είχαν επικρατήσει, (άλλωστε το ίδιο συνέβαινε και σε χιλιάδες χριστιανούς που εγκατέλειπαν την Ελλάδα για παρόμοιους λόγους). Το μεγαλύτερο μέρος κατευθύνθηκε προς την Γαλλία λόγω της γαλλικής κουλτούρας που είχε αναπτυχθεί χάρη στο εκπαιδευτικό έργο της Alliance Universalle Israelite.

Αναμενόμενο οπότε είναι οτι σημαντικό μέρος των 85.000 γάλλων εβραίων που δολοφονήθηκαν από τους γερμανούς κατάγονταν από τις μεγάλες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας. Μάλιστα αξίζει να σημειωθεί οτι εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό των εβραίων που πέρασαν από το στρατόπεδο του Ντρανσύ, που αποτελούσε το βασικό κέντρο συγκέντρωσης πριν αποσταλούν στα στρατόπεδα εξόντωσης, δεν είχε γεννηθεί στην Γαλλία μιας και η δωσίλογη γαλλική κυβέρνηση έστελνε πρώτα τους μη-γηγενείς σε σχέση με τους αυτόχθονες Γάλλους Εβραίους.

Η Γαλλική Δημοκρατία έχει αναλάβει την πρωτοβουλία να δώσει ένα όνομα στους συνολικά περίπου 115.500 γάλλους που δολοφονήθηκαν και έτσι μπορούμε και έχουμε τα ονόματα 693 ατόμων ελληνικής καταγωγής, (πλήρης λίστα εδώ), που αντιπροσωπεύουν ένα δείγμα 55.371 δολοφονηθέντων. Από αυτούς 685 είναι εβραίοι και 8 χριστιανοί, (πολιτικοί κρατούμενοι κρίνοντας από τους τόπους εξόντωσης – ενώ οι εβραίοι δολοφονήθηκαν κυρίως στο Άουσβιτς αλλά και σε μαζικές εκτελέσεις στις Βαλτικές χώρες). Περίπου 600 είναι εβραίοι από την Θεσσαλονίκη, ενώ οι υπόλοιποι είναι από τη Χίο, Βέροια, Δράμα, Αρτα, Ρόδο, Καβάλα, Κέρκυρα,  Ιωάννινα, Αθήνα, Ξάνθη, Βόλο, Φούρνους (;), Κομοτηνή – ενώ υπάρχουν και 2/3 από Επισκοπή, Σηλυβρία, Αδριανούπολη.

Η λίστα έχει ορισμένα λάθη: το Αρδίτη εμφανίζεται ως Arditti και Ardity, το Bengas είναι μάλλος Μπέγας, το Μπενρουμπή υφίσταται ως Ben Ruby κ.ο.κ. Είναι όμως εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και συμπληρώνεται, με λίγη προσπάθεια, από λίστες που θα βρείτε σε αυτόν τον ιστότοπο. Το πρόβλημα είναι οτι ο συγκεκριμένος δε λειτουργεί σωστά και καλύτερα είναι να κάνετε ένα site-specific Google search με τα ονόματα που σας ενδιαφέρουν, (πχ Cohen site:http://www.not-the-germans-alone.org). Επιπλέον πληροφορίες θα βρείτε από την λίστα στο sephardicstudies.org που βασίζεται στο βιβλίο του Κλαρσφελντ.

Ετσι η Ραχήλ Ματαράσσο, που γεννήθηκε στις 25/1/1917 στην Θεσσαλονίκη και πέθανε στις 29/4/1944 στο Αουσβιτς, εμφανίζεται στην δεύτερη λίστα και τρίτη λίστα αλλά όχι στην πρώτη. Ομως ο Ισαάκ Βαένα εμφανίζεται και στις τρεις λίστες και συνδυάζοντάς τες μαθαίνουμε οτι γεννήθηκε στις 15 Ιουνίου του 1900 στην Θεσσαλονίκη, ζούσε στην Αβινιόν όπου και συνελήφθη στις 6 Απριλίου του 1944. Στις 20 Απριλίου μπήκε στο στρατόπεδο του Ντρανσύ και στις 15 Μαΐου μεταφέρθηκε με το κονβόϊ νούμερο 73 στο Κάουνας της Λιθουανίας και δολοφονήθηκε την ίδια ημέρα που έφτασε στις 20 Μαΐου 1944.

Υπενθυμίζω οτι αυτοί οι 1000+ (;) ελληνοεβραίοι δεν συμπεριλαμβάνονται στους περίπου 55/65.000 έλληνες εβραίους που ζούσαν στην Ελλάδα και δολοφονήθηκαν είτε στα καταναγκαστικά έργα στην Ελλάδα, είτε στα στρατόπεδα εξόντωσης στην Πολωνία, την Γερμανία και Αυστρία. Ελπίζω πάντως να βοηθήσει τους αναγνώστες που ψάχνουν πληροφορίες για τις οικογένειες τους.

English

Greek Jewish woman who just arrived in Birkenau /Source:USHMM

This post is probably of interest only for the Jewish readers who seek tracks of their family and/or historians. As we know a significant number of Jews left Greece in the beginning of the century due to the difficult political and economical situation, (as many thousands of Christians did at that time). Among the major destinations was France due to the french influence of the Alliance Universalle Israelite.

It is only to be expected that an important part of the 85.000 French Jews who were murdered by the Germans were derived from the major Jewish communities of Greece. It should be noted that an extremely high percentage of the Jews who passed from the Drancy camp before being deported to the various death camps, weren’t born in France since the collaborationist french government favorited them over native French-Jews.

The French Republic has undertaken the task to give a name to the 115.500 French men and women  deported and murdered and this way we have the names of 693 people of greek background, (a complete list can be found here), which derive from a sample of 53.751 persons. 685 of them are Jews and 8 are Christians, (political prisoners judging from the camp in which they died – Jews died mainly in Auschwitz and in mass executions in the Baltic states). About 600 are from Salonica, while the rest come from Chios, Veria, Drama, Arta, Rhodes, Kavala, Corfu, Ioannina, Athens,Xanthi, Volos, Fournous (?), Komotini and a couple from Episkopi, Silivria and Adrianople.

The list has some mistakes: from Αρδίτη which appears both as Arditti and Ardity, Bengas is probably Μπέγας etc. Still, it is extremely interesting and with a little extra effort can be completed with complementary lists that can be found in this site. The problem is that the site doesn’t function correctly and it is preferable that a site-specific Google search is conducted instead, (for example: Cohen site:http://www.not-the-germans-alone.org). Additional info can be found in the list in sephardicstudies.org which is based on the Klarsfeld book.

This way Rachel Matarasso, born 25/1/1917 in Salonica and died on 29/4/1944 in Auschwitz, appears on the second and third list but not on the first. But Isaac Vaena appears in all of the three lists and this way we learn that he was born on the 15th of June 1900 in Salonica, he lived in Avignon and was arrested there on April the 6th 1944. He entered the Drancy camp on April the 20th and left it for Kaunas, Lithuania on May the 15th with convoy no73. He arrived on May the 20th and was murdered the same day he arrived.

I remind you that these 1000+ (?) Greek Jews are not among the 55/65.000 Greek Jews who were living in Greece and were murdered either in forced labor in Greece , or in extermination camps in Poland, Germany and Austria. In any case I hope that it helps those readers seeking information on their families.