Ο Ελληνας στρατιώτης Μεβοράχ και ο Γάλλος στρατιώτης Κοέν/Greek soldier Mevorach and french soldier Cohen

Ελληνικά (english translation follows below)

Έκκληση της ΙΚΑ/πηγή: Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος

Στις 28 Οκτωβρίου του 1940 η Ιταλία εισβάλει στην Ελλάδα και αυτή η εισβολή σηματοδοτεί την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αν για τους Εβραίους των Παλαιών Χωρών η πλήρης συμμετοχή στην πολεμική προσπάθεια ήταν κάτι δεδομένο, η ασφάλεια που είχε προσφέρει το καθεστώς του δικτάτορα Ι.Μεταξά στους Εβραίους των Νέων Χωρών σε αντίθεση με την αντισημιτική πολιτική του Ε.Βενιζέλου, όπως και το ευρύτερο πατριωτικό κλίμα έκαναν χιλιάδες Εβραίους να καταταγούν με ενθουσιασμό μαζί με τους Χριστιανούς συμπολίτες τους στον Ελληνικό Στρατό – ενδεικτική είναι η ανακοίνωση της Κοινότητας των Αθηνών στην φωτογραφία αριστερά. Άλλωστε η εβραϊκή συμμετοχή στο Ελληνικό Στρατό είχε ήδη ξεκινήσει το 1897 και ανώτεροι αξιωματικοί όπως ο Μαρδοχαίος Φριζής ήταν ήδη βετεράνοι το 1940 έχοντας συμμετάσχει στις μάχες του Α’ΠΠ και της Μικράς Ασίας το 1921. Χαρακτηριστικά  αναφέρουμε οτι προπολεμικά η μαζική συγκέντρωση Εβραίων στο 50ο Σύνταγμα Πεζικού που έδρευε στην Θεσσαλονίκη, είχε οδηγήσει στην ανεπίσημη μετονομασία του σε Συντάγμα Κοέν. Από αυτούς τους 12.898 Εβραίους στρατιώτες, έπεσαν υπέρ της πατρίδας οι 513 και ανάμεσα τους βρίσκεται και ο Λιάος Μεβοράχ από την Θεσσαλονίκη με τον οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα.

Το μνημείο για τους πεσόντες στο Νέο Εβραικό Νεκροταφείο

 

η μάχη/πηγή: ΓΕΣ

Ο Λιάος (Ελιάου) Μεβοράχ, γιος του Μοσέ «έπεσε υπέρ της πατρίδας» στις 11 Μαρτίου του 1941, περίπου 1 μήνα πριν οι Γερμανοί προσέλθουν εσπευσμένα προς βοήθεια των Ιταλών που είχαν ηττηθεί και υποχωρούσαν μέσα στην Αλβανία. Σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης – συγκεκριμένα στην κοιλάδα της Μετζγκοράνης στο Τεπελένι, μαζί με άλλους στρατιώτες του 67ου Συντάγματος Πεζικού της ΧVΙΙ Μεραρχίας. Η απώλεια του έγινε κατά τη διάρκεια  της τρίτης ημέρας της Εαρινής Επίθεσης των Ιταλών – αντίπαλοι του ήταν τμήματα Αλπινιστών της 24ης Μεραρχίας Πεζικού «Pignerolo» που επιχειρούσαν, μετά από βομβαρδισμό, να καταλάβουν τα υψώματα Μετζγκοράνη και 1437 αποτυγχάνοντας και καταλήγοντας αιχμάλωτοι την επόμενη μέρα χάρη σε καταδρομική ενέργεια των ελληνικών δυνάμεων. Υπήρξε τυχερός και η σωρός του μπόρεσε να μεταφερθεί στην Θεσσαλονίκη για να ταφεί σύμφωνα με το εβραϊκό τυπικό στο μεγαλύτερο εβραϊκό νεκροταφείο του κόσμου, αυτό της Θεσσαλονίκης.

τμήμα λίστας Εβραίων πεσόντων/πηγή: Σύλλογος Απογόνων Θυμάτων Ολοκαυτώματος

Το νεκροταφείο μετά τον πόλεμο, πίσω το γιαπί της Φυσικομαθηματικής Σχολής/ πηγή: Lohamei HaGetaot

Η αιώνια ανάπαυση του, μιας και σύμφωνα με την εβραϊκή θρησκεία απαγορεύεται αυστηρά την εκταφή των νεκρών, δεν διάρκεσε πολύ: μόλις ένα χρόνο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1942, ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η Γενική Διοίκηση (η τότε ονομασία του Υπουργείου Β.Ελλάδος) καταφέρνουν να πάρουν την άδεια από την Γερμανική Στρατιωτική Διοίκηση ώστε να καταστρέψουν το νεκροταφείο – μια παλιά τους επιθυμία. Ακόμα και τότε ο Λίαος Μεβοράχ είχε την ευκαιρία να γλιτώσει μιας και οι Γερμανοί επέτρεψαν να σωθούν οι τάφοι νεώτεροι των 30 ετών – δυστυχώς η μανία των τοπικών αρχών δεν σεβάσθηκε ούτε την γερμανική διαταγή.

Για τον Λίαο (Ελιάου) Μεβοράχ δε μπορώ να βρω πολλές πληροφορίες γιατί τα αρχεία της Κοινότητας εκλάπησαν από τους Γερμανούς, κατέληξαν στην Σοβιετική Ένωση και μόλις πριν λίγα χρόνια η Κοινότητα Θεσσαλονίκης μπόρεσε να πάρει αντίγραφα τους. Από μια λίστα με 13.000 νεκρούς που δολοφονήθηκαν στο Άουσβιτς μπόρεσα να εντοπίσω μια οικογένεια Μεβοράχ που έμενε στην οδό Αετοράχης 30. Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος οτι είναι η δική του αλλά το Μεβοράχ δεν είναι κοινό επίθετο και φαίνεται ένας Λεόν Μεβοράχ να είναι και αυτός γιος του Μοσέ – ίσως ο αδερφός του Λιάου.

10005720 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΒΡΑΑΜ AVRAAM ΙΩΣΗΦ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 2 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005722 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ANNA ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 0 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΛΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005724 ΜΕΒΟΡΑΧ ΙΩΣΕΦ JOSEF ΛΕΩΝ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 0 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005721 ΜΕΒΟΡΑΧ ΛΕΩΝ LEON ΜΩΣΣΕ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 3 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005723 ΜΕΒΟΡΑΧ ΜΑΙΡ MAIR ΛΕΩΝ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 0 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

Ο τάφος του Λιάου Μεβοράχ καταστράφηκε και τα οστά του είτε βρίσκονται  σήμερα ακόμα μέσα στο χώρο της Πανεπιστημιούπολης, είτε έγιναν γεύμα για τα αδέσποτα ζώα όπως τα οστά στην φωτογραφία αριστερά. Το μόνο που απέμεινε από τον Λιάο Μεβοράχ υπήρξε η ταφόπλακα του της οποίας η τύχη έφερε να επιβιώσει και να μην γίνει πεζοδρόμιο ή πισίνα για τους γερμανούς αξιωματικούς και ούτε να λεηλατηθεί από την Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης για να επισκευάσει τις εκκλησίες της.

Αυτή η ταφόπλακα, μαζί με μια άλλη μιας γυναίκας, πρόσφατα στάλθηκαν στο Μουσείο Μνήμης Ολοκαυτώματος των ΗΠΑ (η ανακοίνωση του ΚΙΣ) και σε αντάλλαγμα η Ι.Κ.Θ. θα λάβει υψηλής ποιότητας αντίγραφα των αρχείων της Κοινότητας που εκλάπησαν από τους Γερμανούς, όπως και θα βελτιωθεί η προβολή της Κοινότητας της Θεσσαλονίκης σε ένα μουσείο που κατάφερε να έχει περισσότερους από 30.000.000 επισκέπτες και 90 αρχηγούς κρατών μέσα σε 18 χρόνια. Αυτό το ταξίδι, όπως και η συνεργασία με το αμερικανικό μουσείο εγκρίθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και υπήρξαν η αφορμή για μια μικρή τελετή στο Νέο Εβραϊκό Νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης που καλύφθηκε με θετικά σχόλια από τα τοπικά Μ.Μ.Ε.

Η ταφόπλακα δεξιά είναι του Λίαου Μεβοράχ - αριστερά η πρόξενος των ΗΠΑ C.Kay και δεξιά ο πρόεδρος της ΙΚΘ, Ν.Σαλτιέλ/ πηγή: ΚΙΣ

Η συγκεκριμένη είδηση θα την είχα προσπεράσει αν ένας πολύτιμος φίλος δεν είχε θελήσει να μου στείλει φωτογραφίες από έναν άλλο εβραϊκό τάφο που ακόμα υπάρχει σήμερα στην Θεσσαλονίκη. Αφορά τον γάλλο στρατιώτη Ζοζέφ Κοέν που έπεσε «για την δόξα της Γαλλίας» στο μέτωπο της Σαλονίκης κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και θάφτηκε στο Συμμαχικό Νεκροταφείο του Λεμπέτ στο Ζεϊτενλίκ Θεσσαλονίκης. Στην φωτογραφία αριστερά μπορείτε να δείτε το τάφο του, με το Μαγκέν Νταβίντ/Αστρο του Δαυίδ, χαραγμένο πάνω στο σταυρό με το όνομα του.

Η συγκεκριμένη φωτογραφία με εξέπληξε γιατί καταρχήν οι τάφοι των εβραίων στρατιωτών στο Ζεϊτενλίκ που στεγάζει τους πεσόντες της Αντάντ από Γαλλία, Μ.Βρετανία, Σερβία, Ρωσία και Ιταλία, είναι οι παλαιότεροι μη-συλημένοι εβραϊκοί τάφοι που υπάρχουν σήμερα  στην Θεσσαλονίκη, μιας και παλαιότεροι εβραϊκοί τάφοι έχουν καταστραφεί είτε με δόλο, είτε από την φθορά του χρόνου. Αλλά ταυτόχρονα με έκανε να σκεφτώ για την τύχη των σωρών των Εβραίων στρατιωτών που έπεσαν για τις πατρίδες τους και τον σεβασμό που έδειξαν αυτές οι πατρίδες στην θυσία τους.

Όταν τα μέλη της δική μου οικογένειας φορούσαν το χακί και ανέβαιναν να υπερασπιστούν την πατρίδα τους το 1940, αμφιβάλλω αν θα πίστευαν οτι η τύχη της σωρού του Λίαου Μεβοράχ και των υπόλοιπων εβραίων στρατιωτών θα ήταν η ανταμοιβή τους για την θυσία τους. Χαρούμενη 28η Οκτωβρίου.

Στην σειρά Εβραίοι στον Ελληνικό Στρατό:

1. Τα “Συντάγματα Κοέν” – η ελληνοεβραϊκή συμμετοχή στον Β’ΠΠ
   
2. Οι Εβραίοι του 15ου Συντάγματος Πεζικού/The Jews of the 15th Infantry Regiment

———————————————————————

English

Appeal by the JCA/source:Jewish Museum of Greece

On the 28th of October 1940 Italy invades Greece and this action marks the entrance of Greece into the Second World War. The safety provided by the dictator Metaxa regime, in antithesis to the antisemitic policies adopted by the Venizelos goverments, coupled with the enthusiastic patriotic explosion of sentiments that swiped through Greece made thousands of Greek Jews join enthusiastically the ranks of the Greek Army – indicatively one can see the announcement by the Athens Community in the left side. Besides one must remember that jewish participation in the Greek Army had began already in 1897 and higher officers like Mardoheos Frizis were already veterans by 1940, having participated in WW1 and in the battles of the Asia Minor Campaign in 1921. A measure of the jewish presence in the army, before the war, is the massive participation of Jews in the 50th Regiment that was based in Salonica and had warranted its new unofficial name as Cohen Regiment. Among these 12.898 soldiers, 513 died defending their country and among them is Liao Mevorach from Salonica, with whom we will deal today

The monument for the fallen Jewish soldiers of WW2 in the New Jewish Cemetery of Salonica

the battle/source: ΓΕΣ

Liaos (Eliyahu) Mevorach, son of Moshe «fell in the line of duty» on March 11th, 1941 about a month before the hurried german invasion in aid of the beaten and retreating deep inside Albania Italians. He was killed in action, in the valley of Metzgorani near Tepelenë, Albania together with other soldiers of the 67th Infantry Regiment of the ΧVΙΙ Division of the Greek Army. His loss occurred during the 3rd day of the Spring Attack of the Italians in an effort to regain lost ground – his opponents were Alpini from the 24th Infantry Division «Pignerolo» which were attempting, subsequent to bombardment, to capture the Metzgorani and 1437 hills and failing, only to end up as prisoners thanks to a incursion by the greek forces the next day. He was lucky and his body was able to travel to Salonica and be buried in the biggest Jewish cemetery in the world, the one of Salonica.

 

part of a list of Jewish soldiers killed in action/source: Association of Shoah victims Descendants

Τhe cemetery after the war, behind the new building of the Physics Faculty/ source: Lohamei HaGetaot

His eternal rest, since the exhumation of the dead is strictly forbidden in the Jewish religion, did not last long: just a year later, in December of 1942 the Municipality of Salonica and the General Governorship, (the, then, name of the Ministry of Northern Greek Affairs), managed to receive the permission by the German Military Command to destroy the cemetery – a longtime desire. But even then Liao Mevorach had the chance to escape that destiny, since the Germans had allowed the tombs younger by 30 years to be saved; unfortunately the fury of the local authorities did not take  into account the german order, thus destroying Mevorach’s last resting place.

About Liaos (Eliyahu) Mevorach I could not find many information because the archives of the Jewish Community of Salonica were stolen by the Germans, ended up in the Soviet Union and only a few years ago the Community managed to get copies. From a list of 13.000 Salonican Jews murdered in Auschwitz I managed to locate a Mevorach family living in 30, Aetorachis str. I am not certain that it is his but Mevorach is not a common surname and I can see a Leon Mevorach also being the son of Moshe, perhaps the brother of Eliyahu.

10005720 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΒΡΑΑΜ AVRAAM ΙΩΣΗΦ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 2 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005722 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ANNA ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 0 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΛΕΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005724 ΜΕΒΟΡΑΧ ΙΩΣΕΦ JOSEF ΛΕΩΝ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 0 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005721 ΜΕΒΟΡΑΧ ΛΕΩΝ LEON ΜΩΣΣΕ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 3 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
10005723 ΜΕΒΟΡΑΧ ΜΑΙΡ MAIR ΛΕΩΝ ΑΕΤΟΡΑΧΗΣ 30 0 1E+07 ΜΕΒΟΡΑΧ ΑΝΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ

The grave of Liaos Mevorach was destroyed and his bones are either in the ground of the campus of the Aristotle University built on top of the cemetery or became lunch to the stray dogs like the bones in the photo on your left. The only thing that survived was his tombstone which was lucky enough not to become a pavement or a swimming pool for german officers or snatched by the Holy Metropolis of Salonica to repair its churches.

This tombstone, together with the one of a woman, were recently sent to the United States Holocaust Memorial Museum (the announcement by the Central Jewish Board) and in exchange the Jewish Community of Thessaloniki would receive high quality copies of the archives of the Community and also improve the promotion of the Community in a museum which managed to have more than 30.000.000 visitors and 90 heads of State within 18 years. This travel and the cooperation with the american museum were of course subject to the consent of the Archeological Service and were the occasion for a small ceremony which was drew favorable comments by the local media.

The tombstone of Liaos Mevorach in the left - on the left the US Consul C.Kay and on the right the president of the JCT D.Saltiel/ source: CJB

This particular piece of news would not have grabbed particularly my attention, wasn’t for another photo sent by a dear friend. This photo depicted the grave of another Jew, the french soldier Joseph Cohen who died «for the glory of France» in the Salonica Front during WW1 and buried in the Allied Military Cemetery of Lembet in Zeitenlik, Salonica.  In the photo in the left one can see his grave with the Magen David/Star of David carved on the cross with his name.

This photo surprised me because, to the best of my knowledge, these tombs of Jewish soldiers in Zeitenlik, which houses the graves of the Antante allies France, Great Brittain, Serbia, Russia and Italy, are the oldest non-desecrated Jewish tombs in Salonica since older jewish tombs have not survived either due to  malice or the decay of time. But on the same moment it made me think about the fate of the bodies of the Jewish soldiers who died for their countries and the respect that their motherlands showed for their sacrifice.

When members of my family wore the khaki military uniform and went to defend their motherland in 1940, I doubt that they would ever believe that the fate of the body of Eliyahu Mevorach and the rest of the fallen Jewish soldiers would be the reward for their sacrifice. Happy 28th of October National Holiday.

Jews in the Greek Army series:

1. Cohen Regiments – Greek Jewish participation in WW2
   
2. The Jews of the 15th Infantry Regiment

 

http://www.ushmm.org/museum/press/kits/details.php?content=99-general#facts